Biedronka azjatycka (Harmonia axyridis) to duży gatunek chrząszcza z rodziny biedronkowatych, który wyróżnia się bardzo zmiennym ubarwieniem pokryw. Naturalnie występuje we wschodniej Azji, jednak została sztucznie wprowadzona do Ameryki Północnej oraz Europy w celu zwalczania mszyc i czerwców. Obecnie jest powszechnie spotykana i dobrze znana w tych regionach, a jej zasięg rozprzestrzenił się również na Afrykę i Amerykę Południową.
Opis
Biedronka azjatycka to typowy przedstawiciel biedronkowatych pod względem kształtu i budowy, charakteryzujący się wypukłą sylwetką oraz płynnym przejściem pomiędzy pokrywami skrzydłowymi (elytrami), przedpleczem i głową. Jej wielkość waha się od 5,5 do 8,5 mm. Najczęściej spotykana forma — f. „succinea” – ma kolor pomarańczowy lub czerwony z 0 do 22 czarnymi plamami o różnych rozmiarach. Inne popularne formy, takie jak f. „conspicua” i f. „spectabilis”, są jednolicie czarne z odpowiednio dwiema lub czterema czerwonymi plamkami. Przedplecze tych owadów jest białe ze zmiennym czarnymi wzorami – od kilku czarnych plamek w kształcie litery „M” po niemal całkowicie czarną powierzchnię. Spód ciała jest ciemny, z szeroką czerwonobrązową obwódką. Niemniej, zarejestrowano również wiele innych form, w tym skrajne warianty, które mogą być całkowicie czarne lub wykazywać złożone wzory w kolorach czarnym, pomarańczowym i czerwonym. Duży rozmiar tego gatunku jest zazwyczaj pierwszą wskazówką do jego identyfikacji.
Zasięg
Biedronka azjatycka pochodzi ze wschodniej Azji, obejmując obszar od centralnej Syberii, Kazachstanu i Uzbekistanu na zachodzie, przez Rosję, aż po Himalaje na południu i wybrzeże Pacyfiku na wschodzie, w tym Japonię, Koreę, Mongolię, Chiny i Tajwan. Gatunek ten, będąc żarłocznym drapieżnikiem, został zidentyfikowany jako skuteczny środek biologicznej kontroli mszyc i czerwców. W związku z tym wprowadzono go do szklarni, upraw rolnych i ogrodów w wielu krajach, m.in. w Stanach Zjednoczonych oraz w części Europy. Obecnie owady te zadomowiły się w Ameryce Północnej (USA, Kanada, Meksyk), Ameryce Środkowej (Gwatemala, Honduras, Kostaryka, Panama), Ameryce Południowej (Brazylia, Wenezuela, Kolumbia, Ekwador, Peru, Argentyna, Chile), Europie (m.in. Włochy, Hiszpania, Wielka Brytania, Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Holandia, Belgia, Luksemburg, Francja, Niemcy, Czechy, Słowacja, Węgry, Rumunia, Serbia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Polska), Izraelu, Nowej Zelandii oraz Republice Południowej Afryki.
Biologia i zachowanie
Biedronka azjatycka wchodzi w stan uśpienia w chłodniejszych miesiącach, choć może być aktywna, gdy temperatura osiąga około 10°C. Owady te wykorzystują szczeliny oraz inne zimne, suche i ograniczone przestrzenie do przezimowania, co sprawia, że duże grupy mogą gromadzić się wewnątrz ścian, jeśli mają do nich odpowiedni dostęp. Ich masowe zgrupowania często można obserwować jesienią. Komunikują się ze sobą za pomocą feromonów, ale większość sygnałów agregacyjnych jest wizualna – wybierają miejsca wyróżniające się na tle otoczenia, zwłaszcza jasne struktury. Co rusz dołączają także do istniejących już skupisk.
Biedronki azjatyckie lubią zbierać się w miejscach, gdzie mogą korzystać z obfitości słońca, co pozwala im czerpać ciepło nawet w chłodniejsze dni. Czasami, kiedy promienie słoneczne odpowiednio je ogrzeją, potrafią wybudzić się z hibernacji. Liczne populacje mogą być problematyczne, tworząc roje, które pozostają w danym obszarze przez długi czas. Owady te mogą gromadzić się w górnych narożnikach okien i są przyciągane do ciemnych materiałów ekranujących ze względu na ich ciepło. Są one także znane z tego, że mają zdolności do powracania w miejsca, z których zostały usunięte, dzięki posiadaniu dobrego wzroku. W przypadku prowokacji mogą nawet delikatnie ugryźć. Ich naturalnymi drapieżnikami są ptaki, pluskwiaki z rodziny spined soldier bugs, mrówki (w tym inwazyjna Solenopsis invicta) oraz inne biedronki, w tym te z tego samego gatunku.
W obronie przed drapieżnikami wykorzystują izopropylo-metoksy-pyrazynę, obronną substancję chemiczną, która odstrasza inne zwierzęta. Biedronka azjatycka zawiera w swojej hemolimfie znacznie większe stężenia tej substancji niż wiele innych gatunków, a także specyficzne związki obronne, takie jak harmonina. W reakcji na zagrożenie może uwalniać hemolimfę, co wydziela nieprzyjemny zapach (przypominający zgniłe liście), gorzki smak i plami porowate materiały. U niektórych ludzi stwierdzono występowanie reakcji alergicznych po ukąszeniu — w tym alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa i spojówek, astmę, pokrzywkę, a nawet obrzęk naczynioruchowy.
Kontrola
W regionach, gdzie biedronka azjatycka stanowi zagrożenie dla rodzimych gatunków i bioróżnorodności, a także dla przemysłu winiarskiego, opracowano różnorodne metody kontrolowania jej populacji. Wśród nich znajdują się: stosowanie insektycydów, pułapek, usuwanie skupisk owadów oraz mechaniczne zapobieganie ich wnikaniu do budynków. Trwają również prace nad metodami biologicznymi, obejmującymi badania nad naturalnymi pasożytami i patogenami, w tym pasożytniczymi roztoczami przenoszonymi drogą płciową oraz chorobami grzybiczymi.
Najlepsze metody radzenia sobie z biedronkami azjatyckimi w domach prywatnych obejmują uszczelnianie otworów, przez które mogą one dostawać się do wewnątrz. Zamiatanie i odkurzanie to z kolei skuteczne sposoby usuwania ich z pomieszczeń. Należy, jednakże robić to ostrożnie, aby nie wywołać tzw. krwawienia odruchowego. Włożenie nylonowej pończochy do węża odkurzacza i zabezpieczenie jej gumką pozwala na „wyłapanie” biedronek, zamiast zbierania ich do wnętrza urządzenia. Opracowano także specjalną pułapkę do użytku w pomieszczeniach, która przyciąga owady światłem i zamyka je w wymiennym woreczku.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Harmonia_axyridis [dostęp: 24.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: FritzG. Licencja: CC BY 2.5.
