Zyzuś tłuścioch (Steatoda bipunctata) to gatunek pająka z rodziny Theridiidae.
Występuje w strefie holarktycznej, a jego zasięg obejmuje zarówno Amerykę Północną, jak i Europę. Można go spotkać w pobliżu budynków mieszkalnych, takich jak piwnice czy szopy. Przypomina wyglądem czarne wdowy i może być przez to mylony z nimi, mimo że jego ukąszenie jest znacznie mniej groźne dla ludzi.
Największe osobniki mogą dorastać do 8 mm długości (bez odnóży), ale zazwyczaj są znacznie mniejsze. W 2018 roku Towarzystwo Arachnologiczne uznało go za Pająka Roku.
Opis
Zyzuś tłuścioch ma czerwono-brązowe zabarwienie, a jego ciało jest błyszczące. Na odwłoku znajdują się dwie jaśniejsze plamki, które u samic z wiekiem przekształcają się w dwa szerokie pasy. Jasny, biały lub żółtawy pierścień biegnie od stylika trzonkówek (pomostek, stylik) wzdłuż boków do środka odwłoka. Na dolnej stronie odwłoka znajduje się jasna plamka, otoczona jasnymi, podłużnymi paskami, które tworzą kształt podkowy. Kądziołki przędne są zazwyczaj dobrze widoczne, ale skierowane w dół. Nogi mają delikatnie czerwono-brązowy kolor, a pod mikroskopem widać na nich gęste owłosienie.
Brzuch obu płci jest bulwiasty. Miejsca przyczepu mięśni na grzbietowej stronie brzucha wyglądają jak ciemne wgniecenia. Spód brzucha pająka posiada interesujący wzór, przypominający znak nieskończoności.
Brzuch samicy jest jasnobrązowy i często bardziej błyszczący w porównaniu do samców.
Tryb życia
Zyzuś tłuścioch jest głównie nocnym i bardzo ostrożnym pająkiem, tworzy swoje sieci tak, by były trudne do dostrzeżenia lub żeby wyglądały chaotycznie. Osiedla się w ciemnych zakamarkach budynków, pod kamieniami przy ziemi lub w szczelinach skalnych, tam też przędzie swoje pajęczyny. Trójwymiarowa sieć, o objętości około 10 cm³, tworzy gęstą matę łowną, która jest tkana na niewielkiej wysokości między linami naprężającymi. Nici biegną w ukośnych i pionowych liniach, rozciągając matę, oprócz łownej pełnią także rolę ostrzegawczą.
Gdy ofiara wejdzie w kontakt z napiętymi nićmi, zostaje uniesiona i zatrzymana w sieci. Dzięki temu pająk jest w stanie złapać ofiary znacznie większe od siebie. Ofiara jest owijana, ale nie ogłuszana, a następnie stopniowo wysysana. Resztki po posiłku są usuwane z maty i upuszczane.
Kryjówka pająka, będąca małą przestrzenią o szerokości kilku milimetrów, może to być np. szczelina w ścianie czy pusta przestrzeń w oknie, jest miejscem, gdzie pająk ukrywa się w ciągu dnia, chroniąc się przed większymi drapieżnikami, które są wykrywane przez zyzusia tłuściocha głównie przez wibracje.
Pająk ten potrafi przetrwać okresy suszy, dzięki wchłanianiu znacznej ilość wody np. z kropel rosy. Przy większej gęstości populacji pająki tolerują się wzajemnie i łączą swoje sieci, jednak największa samica zawsze zajmuje najlepsze miejsca, co może prowadzić do migracji sąsiadów.
Rozmnażanie
Samce tego gatunku pająków często wędrują w poszukiwaniu partnerek.
W trakcie godów sieć służy do komunikacji przez szarpanie, w tym celu tkają także różne struktury o nieokreślonym celu (możliwe, że są to kuleczki nasienne).
Samiec traci masę ciała, ponieważ wytwarza wiele nici komunikacyjnych.
Samce posiadają aparaty strydulacyjne, które wykorzystują do wydawania dźwięku (opisanego w literaturze jako ledwo słyszalny dla ludzi) o częstotliwości 1000 Hz.
Samce wydają taki odgłos między innymi w czasie rywalizacji o samice. Proces ten polega na szybkim wstrząsaniu odwłokiem, podczas gdy mocne kolce przesuwają się po żłobionych powierzchniach na przednim odcinku ciała. Samica gotowa do kopulacji rozpoczyna wtedy poszukiwania i reaguje na te dźwięki, uderzając i wstrząsając siecią. Bodźcem do zachowań godowych są między innymi chemiczne substancje zawarte w sieci samicy.
W odpowiednich warunkach samice są aktywne przez cały rok. Okres godowy odbywa się latem i może trwać od kilku dni do kilku tygodni. Samica może łączyć się z dwoma samcami.
Samce żyją z samicami zarówno podczas godów, jak i po kopulacji, w jej sieci. Mogą korzystać z części zdobyczy i schronienia w sieci samicy.
Źródła
1. https://de.wikipedia.org/wiki/Gew%C3%B6hnliche_Fettspinne [dostęp: 11.09.2024].
2. https://en.wikipedia.org/wiki/Steatoda_bipunctata [dostęp: 11.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Mandy Howe. Licencja: CC BY-SA 3.0.
