„Trzy dni i trzy noce”: w jakim dniu i roku umarł Jezus

Istnieje dość popularna w niektórych kręgach teoria, że Jezus umarł w środę, a nie w piątek. Jej zwolennicy argumentują, że Chrystus mówił o „trzech dniach i nocach” (Mt 12,40), a od piątku do niedzieli nie upłynęły pełne trzy dni i noce. Jak rozumieć powyższy zwrot? Czy w oparciu o dane biblijne i pozabiblijne można obliczyć dzień i rok śmierci Jezusa?

Środowa teoria

Datowanie ukrzyżowania na środę wynika z nieznajomości metody liczenia czasu stosowanej w starożytności, między innymi przez Żydów. Jej cechą jest wliczanie pierwszej i ostatniej jednostki czasu w dany okres. Biblia zawiera przykłady tej inkluzywnej metody liczenia czasu.

Jednym z nich jest historia Estery, którą Mardocheusz powiadomił o planie wyniszczenia Żydów w czasach perskich, na co odpowiedziała: „Idź, zgromadź wszystkich Żydów, którzy znajdują się w Suzie. Pośćcie za mnie, nie jedząc i nie pijąc przez trzy dni, ani w nocy, ani w dzień. Ja też i dziewczęta moje będziemy pościły podobnie. Potem pójdę do króla” (Est 4,16 BT). Nam mogłoby się wydawać, że Estera poszła do króla po trzech dobach, ale ona „trzeciego dnia Estera ubrała się po królewsku i weszła na wewnętrzny dziedziniec domu królewskiego” (Est 5,1 BT).

Kolejnym przykładem może być fragment z Ksiąg Samuelowych, gdzie Jonatan powiedział do Dawida: „Skoro się wywiem o woli ojca mego o tym czasie jutro, albo dnia trzeciego” (1Sm 20,12 PBG). Ten tekst potwierdza, że za „trzeci” dzień uważano dobę, która następowała po dniu jutrzejszym.

Nie tylko Żydzi, ale także Rzymianie i Grecy stosowali inkluzywną metodę liczenia czasu. Na przykład Grecy nazywali czteroletni okres między igrzyskami olimpijskimi pentaeteris, a więc pięcioletnim. Rzymianie nazywali dni targowe nundinae, od liczby dziewięć, mimo że według naszej rachuby odbywały się co osiem dni. Pozostałością tej metody są muzyczne interwały, takie jak oktawa, której nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „osiem”, choć oktawa zawiera siedem nut.

Zgodnie z inkluzywną rachubą czasu, jaką stosowali Żydzi: część dnia liczono jako dzień i noc. Dlatego końcowe godziny piątku i pierwsze godziny niedzieli liczono jako pełne dni. W czasach biblijnych doba zaczynała się i kończyła o zmierzchu (Rdz 1,5; Kpł 23,32), a więc składała się z ciemnej i jasnej pory dnia. Jezus umarł w piątek po południu, a więc pod koniec jasnej pory dnia, ale w piątkowy dzień wliczano także wcześniejszą ciemną porę tego dnia. Podobnie w niedzielę, choć Jezus zmartwychwstał w nocnej porze tego dnia, gdy „jeszcze było ciemno” (J 20,1), to w niedzielny dzień wliczano także późniejszą, jasną porę dnia.

Według tej inkluzywnej metody liczenia czasu część piątku, sobota i część niedzieli to były „trzy dni i trzy noce”, gdyż każdą część dnia liczono tak, jakby obejmowała ciemną i jasną porę dnia, czyli dobę. Tego samego nie da się powiedzieć o okresie od środy do niedzieli, gdyż ten okres zawiera więcej niż trzy dni: 1) środę, 2) czwartek, 3) piątek, 4) sobotę, 5) niedzielę.

Problemem dla środowej teorii jest tekst, który mówi, że niedziela była „trzecim” dniem od ukrzyżowania Jezusa (Łk 24,21). Uczniowie Jezusa powiedzieli w niedzielę, że „arcykapłani i nasi przywódcy wydali Go na śmierć i ukrzyżowali. (…) Ale po tym wszystkim dziś już TRZECI dzień, jak się to stało” (Łk 24,20-21 BT). Niedziela była „trzecim dniem” od „wyroku śmierci i ukrzyżowania” Jezusa. Ten fakt wyklucza środę jako dzień, w którym wydano wyrok i ukrzyżowano Jezusa, ponieważ od środy do niedzieli jest więcej niż trzy dni.

Niewiasty przyszły do grobu o świcie w niedzielę (Łk 24,1), aby dokończyć czynności pogrzebowe przerwane w piątek przed zmierzchem z powodu szabatu (Łk 24,1). Ten szczegół także zaprzecza teorii o ukrzyżowaniu Jezusa w środę, bo wtedy nie czekałyby z tym aż do niedzieli rana, ale przyszłyby do grobu w czwartek lub piątek. Nie jest prawdopodobne, aby uczniowie Jezusa nie poszli do Jego grobu od czwartku do niedzieli, co potwierdza, że „środowa teoria” jest nieprawdopodobna.

Rok śmierci Jezusa

Kolejnym problemem ze „środową teorią” jest rok śmierci Jezusa. Mesjasz miał umrzeć jako baranek paschalny (1Kor 5,7), a więc 14 Nisan w święto Paschy. Wieczerzę paschalną można było spożyć dzień wcześniej, czyli 13 Nisan, o ile Pascha wypadała w piątek lub szabat¹.

Jezus spożył wieczerzę paschalną ze swoimi uczniami 13 Nisan w czwartek, a umarł 14 Nisan w piątek o godzinie, w której zabijano baranka paschalnego, gdyż był wypełnieniem tego symbolu. Przez szabat 15 Nisan odpoczął w grobie, a zmartwychwstał 16 Nisan, gdy Żydzi obchodzili tego dnia Święto Pierwocin, czyli pierwszych plonów, którego wypełnieniem było zmartwychwstanie Jezusa.

W 31 roku miesiąc Nisan przypadł na kwiecień. Według obserwatorium astronomicznego NASA księżycowa koniunkcja, a więc czas, gdy księżyc, ziemia i słońce są w jednej linii, przypadła na 10 kwietnia. Wielu próbuje datować rok i dzień śmierci Jezusa, dodając do tej daty jeden dzień, gdyż zakładają, że sierp księżyca był widoczny na nocnym niebie dzień po nowiu, czyli 11-12 kwietnia. Dwa tygodnie później był 14 Nisan, datowany przez nich na środę 25 kwietnia, czym wspierają tezę o ukrzyżowaniu Jezusa w środę, ale ich założenie wynika z nieznajomości sposobu, w jaki kapłani wyznaczali nów księżyca.

Dziś można nów zaobserwować precyzyjnie, bo dysponujemy nowoczesnym sprzętem optycznym, ale w starożytności obserwacji dokonywano gołym okiem, dlatego między astronomiczną koniunkcją a nowiem, który był widoczny gołym okiem, upływało kilka dni. W pierwszych dwóch dniach od koniunkcji sierp nowego księżyca jest tak cienki i pojawia się na tak krótko na zachodnim niebie, że zobaczenie go utrudnia światło brzasku. Kapłani ogłaszali nów, gdy widać było księżyc gołym okiem, co następowało kilka dni po faktycznej koniunkcji.

Potwierdzają to Żydzi wyznania karaimskiego, którzy pielęgnowali starożytne tradycje żydowskie do czasów współczesnych. W tej sprawie napisali: „Starożytni Izraelici posiadali duże doświadczenie w obserwacji nowego półksiężyca. W dawnych społeczeństwach ludzie pracowali od świtu do zmierzchu, dlatego dostrzegali stary księżyc jako coraz mniejszy na porannym niebie. Kiedy księżyc rano znikał z pola widzenia, Izraelici oczekiwali na jego pojawienie się od 1,5 do 3,5 dnia później na wieczornym niebie”².

Tak więc według Żydów, którzy posiadają wiedzę w tym temacie sięgającą starożytności, mogło upłynąć 3,5 dnia od księżycowej koniunkcji do pierwszej obserwacji nowego półksiężyca. Z tego względu, choć koniunkcja w 31 roku zaczęła się 10 kwietnia, zaobserwowanie nowiu gołym okiem wymagało do 3,5 dnia. Kiedy dodamy 3,5 dnia do 10 kwietnia, wówczas stwierdzimy, że sierp nowego księżyca był widoczny gołym okiem 14 kwietnia. Do tego należy dodać 14 dni, gdyż „w pierwszym miesiącu, czternastego dnia miesiąca, o zmierzchu, jest Pascha dla Pana” (Kpł 23,5 BT). Z tego wynika, że 14 Nisan wypadł w 31 roku w piątek 27 kwietnia³.

Proroctwo o śmierci Mesjasza

O ukrzyżowaniu Jezusa w 31 roku świadczy Księga Daniela. Zawiera ona fascynujące proroctwa, których wypełnienie przekonało wielu Żydów, a nawet ateistów (włącznie ze mną), że Jezus z Nazaretu jest Mesjaszem, a Biblia jest księgą natchnioną przez Boga.

Prorok Daniel zapowiedział, że Mesjasz rozpocznie działalność po 69 tygodniach lat, czyli po 483 latach (69 x 7 = 483) od wydania dekretu o przywróceniu Jerozolimie niezależności po niewoli babilońskiej (Dn 9,26). Władcy perscy wydali w sprawie odbudowy Jerozolimy kilka dekretów, ale dopiero Artakserkses I (464-424) przywrócił Jerozolimie autonomię administracyjną w siódmym roku swego panowania (Ezd 7,7). Ten dekret wszedł w życie jesienią 457 roku p.n.e. Odliczając owych 457 lat od 69 tygodni lat, czyli 483 lat, dochodzimy do jesieni 27 roku n.e. Jezus przyjął wówczas chrzest od Jana Chrzciciela (Mt 3,16-17) i rozpoczął działalność mesjańską. Jezus był świadom, że wypełnia mesjańskie proroctwo z Księgi Daniela, dlatego zaraz po chrzcie powiedział: „Wypełnił się czas i przybliżyło się Królestwo Boże” (Mk 1,15).

Prorok Daniel zapowiedział, że służba Mesjasza, czyli Pomazańca, potrwa 3,5 roku, po czym „Pomazaniec będzie zabity i nie będzie Go” (Dn 9,26). Mesjańska służba Jezusa trwała ponad 3 lata, gdyż na ten okres przypadły trzy święta Paschy (J 2,13; 6,4; 13,1). Jego misja dobiegła końca na krzyżu wiosną 31 roku, a więc dokładnie tak jak to zapowiedział prorok Daniel (Dn 9,24-27). Od tego czasu apostołowie mieli jeszcze przez 3,5 roku głosić Ewangelię w Judei, po czym w rezultacie prześladowań, które zaczęły się w 34 roku ukamienowaniem Szczepana, zaczęli głosić Ewangelię poza Judeą (Dz 1,8).

Zapraszamy do przeczytania artykułów o podobnej tematyce:

• Jezus Chrystus – postać historyczna czy mityczna?
• Genealogie Jezusa Chrystusa w Nowym Testamencie
• Proroctwa o Jezusie Chrystusie i rachunek prawdopodobieństwa

Przypisy

1. F. Rienecker, G. Maier, Leksykon biblijny, Warszawa, 2001, s.v. „Pascha”, s. 593.
2. The New Moon in the Hebrew Bible, „The Karaite Korner”, http://www.karaite-korner.org/new_moon.shtml [dostęp: 14.04.2025].
3. F. Nichol (red.), SDA Bible Commentary, t. 5, Hagerstown, 1980, s. 252, 257.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.