Wirki (Turbellaria) to gromada typu płazińców (platyhelminthes), obejmująca wszystkie formy, które nie są wyłącznie pasożytnicze. W grupie tej znajduje się około 4500 gatunków o rozmiarach od 1 mm do dużych form słodkowodnych, które mogą przekraczać 500 mm długości. Istnieją także gatunki lądowe, osiągające do 600 mm. Większe organizmy mają zazwyczaj płaskie, wstęgowate lub liściopodobne ciała, co jest wynikiem braku układu oddechowego i krwionośnego, zmuszając je do polegania na dyfuzji w procesie transportu metabolitów. Większość wirków to drapieżniki, żyjące w wodzie lub w wilgotnym środowisku lądowym. Rozmnażają się głównie płciowo, a większość z nich to hermafrodyty.
W tradycyjnej klasyfikacji płazińce dzieli się na cztery grupy: wirki, przywry pasożytnicze, przywry monogeniczne i tasiemce.
Cechy wspólne płazińców
Jako zwierzęta dwubocznie symetryczne, płazińce to trójwarstwowce, jednak nie mają wewnętrznej jamy ciała. Nie posiadają również wyspecjalizowanych narządów krwionośnych i oddechowych, dlatego wymiana gazowa odbywa się poprzez dyfuzję. To ogranicza grubość ich ciał, które są mikroskopijne lub płaskie, co czyni je podatnymi na utratę płynów. Ciała płazińców wypełnione są mezenchymą (tkanka łączna zarodkowa), która umożliwia regenerację uszkodzonych komórek oraz rozmnażanie bezpłciowe. Ich układ nerwowy jest skoncentrowany w przedniej części ciała.
Charakterystyka wirków
Wirki obejmują około 4500 gatunków, z których większość to wolno żyjące organizmy o długości od 1 mm do 600 mm. Są głównie drapieżnikami lub padlinożercami. Lądowe gatunki prowadzą nocny tryb życia, preferują zacienione, wilgotne środowiska, takie jak ściółka leśna lub butwiejące drewno. Jednak niektóre z nich prowadzą życie symbiotyczne, a inne są pasożytami. Wolno żyjące wirki mają na ogół czarne, brązowe lub szare ubarwienie, chociaż większe formy mogą być jaskrawe.
Skóra wirek jest wyjątkowa: nie mają one kutykuli, czyli zewnętrznej warstwy organicznej. W niektórych gatunkach skóra składa się ze zbioru komórek z wieloma jądrami. Jednak większość z nich posiada jednowarstwową skórę z rzęskami. Mniejsze gatunki wodne poruszają się głównie dzięki rzęskom, natomiast większe korzystają z ruchów mięśniowych. Niektóre wirki lądowe potrafią wystrzeliwywać nić śluzu, której używają do wspinaczki.
Dieta
Większość wirek to drapieżniki, które polują na małe bezkręgowce lub pierwotniaki, albo żywią się padliną. Niektóre gatunki są zdolne do spożywania większych zwierząt, takich jak ostrygi i wąsonogi. Zazwyczaj wyposażone są w wysuwaną gardziel, która może się wydłużać poprzez wywrócenie na lewą stronę. Usta różnych gatunków mogą być zlokalizowane w różnych miejscach na spodniej stronie ciała. Gatunek słodkowodny Microstomum caudatum potrafi otworzyć swoje usta na szerokość niemal równą długości swojego ciała, co umożliwia mu połykanie ofiar równie dużych jak on sam.
Jelito wirek wyścielone jest komórkami żernymi, które pochłaniają częściowo strawione cząstki pokarmu. Trawienie kończy się wewnątrz tych komórek, a składniki odżywcze rozprzestrzeniają się po całym ciele.
Układ nerwowy
Koncentracja tkanki nerwowej w okolicy głowy u wirek jest zróżnicowana. Najmniejsza jest u wirek bezjelitowych, które mają sieci nerwowe podobne do tych u parzydełkowców i żebropławów. Wirki mają wyraźny mózg, choć stosunkowo prosty w budowie. Od mózgu odchodzi od jednej do czterech par pni nerwowych, z których najważniejsza jest zazwyczaj para brzuszna. W przeciwieństwie do bardziej złożonych zwierząt, takich jak pierścienice, na ich pniach nerwowych brakuje zwojów, poza tymi tworzącymi mózg. Niektóre gatunki mają wiele par przyoczy rozmieszczonych wokół krawędzi ciała.
Część wirek, głównie katenulidy i seriaty, posiadają statocysty, które są uważane za sensory równowagi i przyspieszenia. Statocysty te, w przeciwieństwie do tych u meduz i żebropławów, nie posiadają rzęsek czuciowych, co sprawia, że mechanizm ich działania nie jest do końca poznany.
Większość gatunków wirek ma rzęski dotykowe rozmieszczone na całym ciele, zwłaszcza na czułkach i wokół krawędzi ciała. Wyspecjalizowane komórki w zagłębieniach lub rowkach na głowie są prawdopodobnie odpowiedzialne za odbieranie bodźców zapachowych.
Rozmnażanie
Wirki rozmnażają się na różne sposoby, w tym przez klonowanie (podział poprzeczny lub podłużny). Niektóre gatunki, rozmnażają się przez pączkowanie (rozmnażanie bezpłciowe).
Wszystkie wirki są jednoczesnymi hermafrodytami, co oznacza, że posiadają zarówno męskie, jak i żeńskie komórki rozrodcze, a zapłodnienie jaj następuje wewnętrznie przez kopulację. Niektóre większe gatunki wodne prowadzą unikalny sposób rozmnażania, podczas którego obie wirki próbują zapłodnić drugą. Przegrana przyjmuje rolę samicy i rozwija jaja.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Turbellaria [dostęp: 02.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Jan Derk. Licencja: domena publiczna.
