Suseł moręgowany (Spermophilus citellus) jest niewielkim gryzoniem należącym do rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae). To jeden z nielicznych gatunków tego rodzaju zasiedlających Europę. Zasięg jego występowania rozciąga się głównie na tereny Europy Wschodniej oraz Europy Środkowej. Liczne populacje gryzonia zasiedlają obszary od południowej Ukrainy, przez Azję Mniejszą, Austrię, Czechy, Słowację, Serbię, Grecję, Rumunię, Bułgarię, Macedonię Północną, aż po Polskę. Naturalne siedliska zwierzęcia często przedzielone są Karpatami.
Długość ciała susła moręgowanego wynosi 20 cm. Dorosły osobnik z reguły waży około 300 gramów. Suseł wykazuje się wzmożoną aktywnością w ciągu dnia. Zwierzę prowadzi stadny tryb życia. Przedstawiciele gatunku zazwyczaj grupują się w kolonie, które zasiedlają głównie pastwiska oraz pokryte gęstą trawą nasypy.
Suseł opuszcza norę rano i udaje się na poszukiwanie pożywienia. Zwierzę jest wszystkożerne. Poluje na drobne bezkręgowce. Żywi się też nasionami, korzeniami oraz pędami roślin. Nad bezpieczeństwem członków kolonii w trakcie żeru czuwają osobniki pełniące funkcję wartowników. W sytuacji zagrożenia wydają one sygnał ostrzegawczy w postaci głośnego gwizdu. Po jego usłyszeniu susły natychmiast wracają do swoich kryjówek.
Młode najczęściej przychodzą na świat na początku lata. Miot susłów moręgowanych standardowo liczy od 5 do 8 osobników. Przygotowujące się do zimy zwierzęta spożywają duże ilości pokarmu. Dzięki temu są w stanie zgromadzić tkankę tłuszczową, niezbędną do przetrwania chłodniejszych miesięcy. Susły zapadają w sen zimowy, który trwa od później jesieni do wczesnej wiosny. W tym czasie serce zwierzęcia pracuje w wolniejszym tempie, a jego temperatura ciała obniża się o około 2 stopnie C.
Opis
Futro zwierzęcia odznacza się szaro-żółtym bądź lekko czerwonym zabarwieniem. Grzbiet gryzonia pokrywają słabo widoczne plamki, natomiast sierść na brzuchu wyróżnia się piaskowym zabarwieniem. Duże i ciemne oczy znajdują się wysoko na głowie. Lekko zaokrąglone uszy z reguły pozostają schowane pod futrem. Mocne, masywne łapy z palcami zakończonymi ostrymi pazurami umożliwiają susłowi sprawne kopanie w ziemi.
Suseł moręgowany odznacza się podobnymi rozmiarami ciała jak szczur wędrowny. Dorosły osobnik z reguły ma od 20 do 23 cm długości. Jego masa ciała wynosi natomiast od 240 do 340 g. Ciało susła jest krótkie i smukłe. W tylnej części zlokalizowany jest puszysty ogon.
Dymorfizm płciowy u susłów moręgowanych jest słabo zaznaczony. Osobniki obu płci wyglądają podobnie. Samce są tylko nieznacznie większe od samic. Dźwięki wydawane przez susły zazwyczaj przypominają warczenie albo ćwierkanie. Głośny gwizd ostrzegawczy jest dobrze słyszalny nawet z dalszej odległości.
Susła moręgowanego często błędnie utożsamia się z susłem perełkowanym, który zasiedla tereny m.in. w Polsce, Rumunii, Rosji, Białorusi oraz na Ukrainie. Oba gatunki różnią się między sobą głównie odmiennym ubarwieniem ciała, a także grubością ogona. Suseł perełkowany ma dość cienki ogon, a jego futro jest ciemnobrązowe.
Występowanie i siedlisko
Suseł moręgowany żyje głównie w środkowej i południowo-wschodniej Europie. Zasięg jego występowania rozciąga się na tereny Ukrainy, Azji Mniejszej, Austrii, Czech, Słowacji, Węgier, Grecji, Rumunii, Bułgarii, Macedonii Północnej oraz północnych rejonów Polski. Naturalne siedliska gryzoni przedzielają Karpaty. Zwierzę najczęściej można spotkać w górach na wysokościach do 800 m n.p.m. Gatunek ten wyginął w Polsce i Niemczech u schyłku XX wieku. Został jednak na nowo wprowadzony na tereny tych krajów w 2005 roku. Nowe populacje w tych miejscach utworzono z osobników schwytanych w okolicach lotniska w Budapeszcie.
Susły preferują tereny pastwisk i stepów. Można je także spotkać w pobliżu łąk, parków i trawników. Zwierzęta te z reguły kopią swoje tunele na obszarach pokrytych krótką trawą. Zbyt wysoka roślinność skutecznie uniemożliwia im realizację tego zadania. Utrata naturalnych siedlisk na skutek przekształcania łąk i pastwisk w pola uprawne jest jedną z przyczyn zmniejszania się populacji susłów w Europie.
Zachowanie
Suseł moręgowany żyje w grupach złożonych z kilkunastu lub kilkudziesięciu osobników. Wykazuje się wzmożoną aktywnością w ciągu dnia. Wykonane przez niego rozgałęzione systemy nor często mają nawet 2 metry głębokości. Proste otwory zlokalizowane w innych częściach terytorium służą mu za kryjówkę w razie zagrożenia ze strony drapieżników.
Zwierzę przebywające na otwartej przestrzeni często siada na tylnych łapach i przeczesuje wzrokiem teren, szukając potencjalnego niebezpieczeństwa. W razie jego zauważenia wydaje sygnał alarmujący, a następnie ucieka. W skład diety susła moręgowanego wchodzą głównie kwiaty i inne rośliny, a także nasiona oraz owady. Susły sporadycznie żywią się także jajami ptaków budujących gniazda na ziemi.
Rozród
Okres godowy u susła moręgowanego rozpoczyna się na przełomie kwietnia i maja, niedługo po wybudzeniu się ze snu zimowego. Trwająca około 26 dni ciąża kończy się wydaniem na świat od 5 do 8 młodych. Poród z reguły odbywa się w głębokiej norze. Nowonarodzone susły nie mają sierści i są ślepe. Do otwarcia oczu dochodzi po upływie około czterech tygodni od porodu. Samica karmi swoje potomstwo przez sześć tygodni. Później młode osobniki opuszczają norę. Susły stają się zdolne do rozrodu w wieku około 1 roku. Standardowo przedstawiciele tego gatunku dożywają około 10 lat.
Status
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) umieściła susła moręgowanego na liście gatunków zagrożonych wyginięciem. Szacuje się, że w ciągu ostatniej dekady populacja tych zwierząt zmalała o ponad 30%. Do tego stanu rzeczy przyczynia się głównie utrata naturalnych siedlisk i przekształcanie łąk w pola uprawne albo lasy porośnięte wysoką roślinnością. Także postępująca z biegiem lat urbanizacja i budowa nowych dróg oraz autostrad wywiera negatywny wpływ na liczebność susłów moręgowanych. Nie pozwala też na efektywną odbudowę populacji w miejscach ich pierwotnego występowania.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/European_ground_squirrel [dostęp: 01.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: P. Eymann. Licencja: domena publiczna.
