Jak swobodnie rozmawiać z dzieckiem o seksie?

Rozmowa z dzieckiem o seksie to dla wielu rodziców jeden z trudniejszych momentów wychowawczych. Nierzadko pojawia się wstyd, skrępowanie, brak słów, niepewność: „Czy to już ten czas?”, „Co mam powiedzieć?”, „Jak dużo powiedzieć?”, „A co, jeśli zapyta o coś, czego nie umiem wyjaśnić?”

Tymczasem nie jest to tak trudne, jak mogłoby się wydawać. Z doświadczenia wiem, że nie trzeba być seksuologiem, by udzielić dzieciom podstawowych informacji i odpowiedzieć na ewentualne pytania, ponieważ osobiście odbyłem taką rozmowę z każdą z moich trzech córek¹. Najważniejsze, by być otwartym i naturalnym, bo wtedy udzieli się to dzieciom i sprawi, że rozmowa będzie bardziej płynna i swobodna.

No dobrze, ale jak to zrobić?

1. Edukacja seksualna to nie wykład, tylko proces

Nie rób dziecku wywodu na temat seksualności – kompletnie nie o to chodzi. Wielu dorosłych myśli o rozmowie o seksie jak o jednym, długim monologu, gdzieś w okolicach okresu dojrzewania. Jednak do tego czasu dziecko będzie już dawno zaznajomione z informacjami, które niekoniecznie muszą odpowiadać rzeczywistości (i najczęściej nie odpowiadają, tylko są stekiem bzdur i mitów, zaczerpniętych od rówieśników lub z kolorowych pisemek dla młodzieży). Dlatego cały proces edukacji seksualnej musi rozpocząć się dużo wcześniej. Tak naprawdę zaczyna się on już w przedszkolu i trwa przez całe dzieciństwo i nastoletniość.

Warto mieć na uwadze, iż na każdym etapie swojego rozwoju dziecko potrzebuje innych informacji, dostosowanych do wieku i emocjonalnej gotowości. Dla 4-latka ważna będzie wiedza o tym, że jego ciało należy tylko do niego i nikt nie ma prawa go dotykać bez zgody. Z kolei dla 8-latka najistotniejsze będzie zrozumienie, skąd się biorą dzieci oraz czym są emocje i relacje. Natomiast nastolatek powinien wiedzieć, czym jest szacunek do swojego ciała, jak stawiać granice, a także jak stosować antykoncepcję, by nie nabawić się chorób wenerycznych lub nie zajść w niechcianą ciążę. A zatem wiedzę dotyczącą seksualności należy odpowiednio dawkować.

2. Swobodna rozmowa zaczyna się od rodzicielskiej gotowości

Tak jak już wcześniej wspominałem, to jak potoczy się rozmowa na tematy seksualne z synem lub córką, w dużej mierze zależy od podejścia rodzica. Dziecko nie będzie pytać, jeśli wyczuje, że temat jest „zakazany” albo „niewygodny”. Dlatego to dorosły musi najpierw wykonać wewnętrzną pracę nad sobą, by poradzić sobie z własnym wstydem, lękiem czy niepewnością.

Jeżeli rozmowy o ciele czy seksualności były w Twoim domu tematem tabu, to zrozumiałe, że dziś możesz mieć trudność z mówieniem na ten temat. Ale warto uświadomić sobie, że Twoja postawa staje się wzorcem dla dziecka. To Ty budujesz przestrzeń, w której ono ma prawo pytać, rozumieć i nie czuć wstydu.

3. Najważniejsze zasady dobrej rozmowy

Aby jedna z najważniejszych rozmów wychowawczych, jakie odbędziesz w swoim życiu z dzieckiem, mogła spełnić swoją rolę, należy zwrócić uwagę na kilka znaczących kwestii:

• Mów językiem adekwatnym do wieku

Nie mów 5-latkowi o stosunku seksualnym jak dorosłemu. Ale też nie zbywaj pytania głupimi historyjkami o bocianie czy kapuście. Prawdę można przekazać w prosty i czytelny sposób, np.: „Dziecko powstaje, gdy tata przekazuje mamie komórkę nasienną, która łączy się z jajeczkiem”.

• Nazywaj rzeczy po imieniu

Używaj słów typu „penis”, „pochwa”, „ciało”, „seks” zamiast zdrobnień czy infantylnych określeń. To uczy profesjonalnego nazewnictwa i pokazuje, że nie należy się krępować, używając takich określeń, gdyż jest to całkowicie normalne. W innym przypadku zaszczepiasz dziecku swój wstyd i skrępowanie oraz przekazujesz podświadomą informację, że seks jest czymś złym i nieczystym, gdy tymczasem stanowi jedną z najpiękniejszych sfer ludzkiego życia.

• Odpowiadaj tylko na to, o co pyta

Gdy dziecko zapyta: „Skąd się biorą dzieci?”, odpowiedz krótko i sprawdź, czy chce wiedzieć więcej. Jeśli będzie zainteresowane, poprosi o kontynuowanie tematu albo zada dodatkowe pytanie. Aczkolwiek w wielu przypadkach jest tak, że taka rozmowa przyjmuje formę serii mini-dialogów, rozłożonych w czasie, zamiast jednego długiego. Jednak to zależy w dużym stopniu od charakteru i osobowości dziecka.

• Nie zawstydzaj

Nigdy nie reaguj śmiechem, zdziwieniem czy złością na seksualne pytania swoich pociech. Dziecko powinno czuć, że może z Tobą porozmawiać o wszystkim. Jeśli usłyszy raz: „Nie zadawaj takich głupich pytań!”, może już nie wrócić z kolejnym².

4. Czego unikać w rozmowie z dzieckiem?

Tych trzech rzeczy należy się wystrzegać, rozmawiając ze swoim potomstwem o seksie:

• Nie odkładaj rozmowy „na potem” – dzieci uczą się od świata, a nie zawsze świat daje im dobre wzorce.
• Nie przerzucaj edukacji na szkołę – to Ty jesteś najważniejszym źródłem wiedzy i wartości³.
• Nie buduj wokół seksu aury wstydu i zakazu – to prowadzi do problemów w dorosłości⁴.

5. Co dzięki temu zyskasz Ty i Twoje dziecko?

Każda rozmowa z dzieckiem (a zwłaszcza na poważne tematy) wnosi coś w nasze i jego życie. Ale co konkretnie? Otóż, dziecko, które swobodnie rozmawia z rodzicem o seksie i relacjach:

• lepiej zna swoje granice i potrafi je chronić,
• rozumie różnicę między bliskością a wykorzystaniem,
• rozwija zdrową samoocenę i poczucie własnej wartości,
• nie szuka wiedzy w niesprawdzonych źródłach (np. pornografia),
• wie, że rodzic jest przewodnikiem, opiekunem i przyjacielem, a nie kimś, kto tylko wymaga i egzekwuje przestrzeganie pewnych zasad.

Podsumowanie

Rozmawianie z dzieckiem o seksie nie jest łatwe, aczkolwiek jest nieodzowne. I może być zupełnie naturalne, jeśli tylko dasz sobie i dziecku przestrzeń na pytania, rozmowy, czasem ciszę i powrót do tematu za jakiś czas.

Twoja gotowość do rozmowy to pierwszy krok do wychowania dziecka, które będzie bezpieczne, świadome i szczęśliwe w relacjach z innymi – i ze sobą samym.

Polecamy również poniższe artykuły:

• Edukacja seksualna, czyli: czy, jak i kiedy rozmawiać z dziećmi o seksie? – Cz. 1, Cz. 2, Cz. 3
• Jak ostrzegać dzieci przed nadużyciami i pornografią

Przypisy

1. Ja byłem inicjatorem, a zainspirowała mnie do tego książka Chcę rozmawiać z moim dzieckiem o seksie, w której jest napisane, że powinno się z dzieckiem porozmawiać na temat seksualności pomiędzy 7 a 9 rokiem życia, jeżeli samo wcześniej nie zacznie tematu. Wziąłem to sobie do serca, ponieważ wraz z wiekiem coraz większym autorytetem dla dziecka stają się rówieśnicy, a ja nie chciałem, by moje dzieci dowiadywały się o tak ważnym aspekcie ludzkiego życia od nastolatków, ewentualnie z czasopism czy filmów pornograficznych, albo kiczowatych seriali. Dlatego wziąłem sprawy w swoje ręce. I nie żałuję, dlatego że każda z tych rozmów była wspaniała, choć dziewczyny były na początku nieco skrępowane. Jednak od tamtego czasu znacznie częściej zaczęły rozmawiać ze mną na tematy osobiste, bo czuły do mnie zaufanie i wiedziały, że mogą się do mnie zwrócić ze wszystkim. Dla mnie znaczy to znacznie więcej, niż wszystkie skarby tego świata! Dlatego zachęcam do szczerych rozmów z dziećmi (zob. Karl i Shannon Wendt, Chcę rozmawiać z moim dzieckiem o seksie, Wrocław 2010, s. 40-43).
2. Por.  N. Van Pelt, Zostań wychowawcą swego dziecka, Warszawa 1998, s. 184.
3. „Najlepszymi osobami na świecie, z którymi można podyskutować na temat seksu i wiele się o nim dowiedzieć, są rodzice” – N. Van Pelt, Triumfujący nastolatek, Warszawa 1999, s. 39.
4. Budowanie przez rodziców atmosfery wstydu, zakazu i zażenowania wokół cielesności i emocji może prowadzić w dorosłym życiu do poważnych trudności, takich jak problemy z intymnością, niska samoocena, zaburzenia seksualne, tłumienie emocji, lęki, depresja, brak zaufania do siebie i innych, trudności z wyznaczaniem granic oraz skłonność do toksycznych relacji. Takie wychowanie kształtuje w dziecku przekonanie, że jego potrzeby i ciało są „złe” lub „brudne”, co często skutkuje chronicznym wstydem i zaburzonym poczuciem tożsamości. Z kolei zaniedbanie wychowania seksualnego może prowadzić do rozwiązłości seksualnej i innych dewiacji (zob. N. Van Pelt, Zostań wychowawcą swego dziecka, Warszawa 1998, s. 180).

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.