Raniuszek

Raniuszek (Aegithalos caudatus) jest pospolitym ptakiem reprezentującym rodzinę raniuszków (Aegithalidae). Przedstawiciele tego gatunku występują powszechnie w całej Europie oraz w strefie palearktycznej. Ptak ten zalicza się do gatunków, którym nie grozi w najbliższym czasie wyginięcie. Mimo to na terenie Polski objęto go ścisłą ochroną gatunkową.

Taksonomia i systematyka

Pierwszy opis raniuszka powstał w 1758 roku. Znalazł się on w dziesiątym wydaniu dzieła szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza zatytułowanego Systema Naturae. Wspomniany badacz w swojej publikacji użył nazwy Parus caudatus. Linneusz nie stworzył jednak samodzielnie tej terminologii. Zaczerpnął ją z publikacji żyjących znacznie wcześniej niż on naukowców takich jak Konrad Gessner, Ulisse Aldrovandi oraz Francis Willughby. Ostatni z wymienionych badaczy w swoim dziele poza łacińskim terminem użył także angielskiego określenia long tail’d titmouse, które w wolnym tłumaczeniu oznacza długoogoniastą sikorkę.

Początkowo raniuszka klasyfikowano jako przedstawiciela rodziny sikor (Paridae) z rodzaju Parus. Później zakwalifikowano go jednak do rodziny raniuszków (Aegithalidae), złożonej z trzech głównych rodzajów:

• Aegithalos – w jego skład wchodzi pięć gatunków, w tym Aegithalos caudatus,
• Psaltria – obejmujący jeden gatunek,
• Psaltriparus – również monotypowy.

Raniuszek jest jedynym przedstawicielem rodziny Aegithalidae żyjącym w północnej Eurazji. Wyodrębnia się aż 17 podgatunków tego gatunku. Są one podzielone na trzy główne grupy:

• Grupa Aegithalos caudatus caudatus – obejmuje ptaki zasiedlające tereny północnej Europy i Azji. Główną cechą wyróżniającą te osobniki jest białe upierzenie na głowie;
• Grupa Aegithalos caudatus europaeus – zalicza się do niej ptaki żyjące w południowej i zachodniej Europie, a także w północno-wschodnich Chinach i w Japonii. Przedstawiciele tego podgatunku różnią się od reprezentantów innych grup raniuszków odmienną szerokością pasków na głowie oraz innym ubarwieniem brzucha.
• Grupa Aegithalos caudatus alpinus złożona jest z ptaków występujących w okolicach Morza Śródziemnego oraz w południowo-zachodniej Azji.

Niektóre podgatunki raniuszków żyją na tych samych terytoriach. To sprawia, że mogą się one krzyżować ze sobą. W ten sposób powstają osobniki będące hybrydami.

Niegdyś raniuszek czarnołbisty (Aegithalos glaucogularis) uważany był za przedstawiciela tego samego gatunku co Aegithalos caudatus. Ostatecznie jednak uznano go za osobny gatunek. Do tego stanu rzeczy przyczyniły się przede wszystkim różnice genetyczne, a także odmienne upierzenie obu ptaków.

Opis

Raniuszek odznacza się niewielkimi rozmiarami ciała. Długość dorosłego osobnika wynosi zaledwie 13–15 cm, z czego ⅔ stanowi ogon ptaka. Tułów zwierzęcia jest lekko zaokrąglony; ma ono też krótki i gruby dziób. U raniuszków dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Osobniki płci żeńskiej i męskiej wyglądają bardzo podobnie. Wszystkie osobniki charakteryzują się czarno-białym upierzeniem. U piskląt pojawia się ono późną jesienią.

Głos

Raniuszki wydają charakterystyczne odgłosy, które trudno pomylić z dźwiękami wydawanymi przez inne zwierzęta. Zazwyczaj odzywają się w trakcie przemieszczania się w większych grupach. Do komunikacji w stadzie wykorzystują trzy wokalizacje: pojedynczy, wysoki dźwięk „pit”, trójfazowy „eez-eez-eez” oraz grzechoczący „schnuur”.

Zasięg występowania i siedlisko

Zasięg naturalnego występowania raniuszków rozciąga się na strefy klimatu umiarkowanego w północnej Europie. Zasiedlają tereny od Skandynawii na północy do krajów basenu Morza Śródziemnego na południu. Najczęściej można je spotkać na obrzeżach lasów liściastych i mieszanych. Niektóre osobniki na swoje siedliska wybierają parki, ogrody oraz pola uprawne.

Zachowanie i ekologia

Raniuszek przez cały rok żywi się owadami. W skład jego diety wchodzą głównie jaja i larwy motyli. Ptaki budują gniazda złożone z kilku tysięcy elementów. Jako materiał budulcowy wykorzystują zazwyczaj pióra, kokony pająków, mech oraz porosty.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Czym są spadające gwiazdy i kiedy będzie można je zobaczyć?
• Kolonizacja kosmosu – czy naprawdę dokonamy tego?
• Zorza polarna – czym jest, jak powstaje i gdzie możemy ją zaobserwować?

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Long-tailed_tit [dostęp: 10.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Francis C. Franklin. Licencja: CC BY-SA 3.0.