Parposz (Alosa fallax) albo aloza parposz jest gatunkiem ryby należącej do rodziny śledziowatych (Alosidae). Zamieszkuje głównie wody wschodniego Atlantyku. Można ją także spotkać w basenie Morza Śródziemnego. Parposz jest rybą anadromiczną. Żyje w wodach słonych, jednak w czasie tarła migruje do rzek. Z wyglądu przypomina śledzia atlantyckiego. Parposza można jednak łatwo odróżnić od ryb wspomnianego gatunku dzięki charakterystycznym, srebrzystym plamkom pokrywającym boki ciała.
Młode parposze osiągają dojrzałość płciową w wieku około 3 lat. Osobniki gotowe do odbycia tarła przedostają się przez estuarium i płyną w górę rzek, aby w odpowiednim miejscu złożyć ikrę. Młode po upływie określonego czasu wędrują wraz z prądem rzeki do morza. Tam też spędzają większość życia.
W ostatnich latach doszło do drastycznego spadku populacji parposzy w ich naturalnych siedliskach. Na ten stan rzeczy wpłynęły przede wszystkim organizowane na masową skalę połowy, a także postępujące z biegiem czasu zanieczyszczenie i degradacja środowiska. Najważniejsze regulacje dotyczące zakresu ochrony ryby zawarte są w załączniku III Konwencji Berneńskiej oraz załącznikach II i V Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej.
Opis
Aloza parposz to typowy reprezentant ryb z rodziny śledziowatych. Z uwagi na podobny wygląd, rybę tę często myli się z alozą fintą. Do charakterystycznych cech parposzy należy zaokrąglony brzuch oraz prążkowane skrzela. Ciało w okolicach ogona pokrywają duże twarde łuski. Długość ciała dorosłych osobników wynosi zazwyczaj od 25 do 40 cm.
Aloza parposz wyróżnia się ciekawym ubarwieniem. Grzbiet ryby jest niebieskozielony. Brązowa głowa mieni się odcieniami złota i żółci, co jest doskonale widoczne zwłaszcza w okolicach skrzeli. Srebrzyste boki niekiedy przybierają brązowy kolor. Zlokalizowany za skrzelami rząd dużych ciemnych plam z reguły zanika po śmierci ryby.
Występowanie
Zasięg naturalnego występowania parposzy jest bardzo rozległy. Przedstawicieli tego gatunku można często spotkać w strefach przybrzeżnych oraz w okolicach estuariów. Żyje w Morzu Bałtyckim i Morzu Śródziemnym. Zasiedla także wody Oceanu Atlantyckiego rozciągające się wzdłuż wybrzeży Europy i północno-zachodniej Afryki.
Biologia i cykl życiowy
Cykl życiowy parposzy przebiega w podobny sposób jak ma to miejsce w przypadku alozy finty. Oba gatunki ryb są tak blisko ze sobą spokrewnione, że mogą się krzyżować. Ponadto na ogół zasiedlają te same zbiorniki wodne.
Aloza parposz jest drapieżnikiem. W skład jego diety wchodzą przede wszystkim małe ryby oraz skorupiaki.
Jako ryba anadromiczna aloza parposz przez większość czasu przebywa w morzu. Jednak co roku w okresie między kwietniem a czerwcem podejmuje wędrówkę do rzek i strumieni, aby tam wydać na świat nowe pokolenie. Młode osobniki pierwszą taką migrację odbywają w wieku 3 do 7 lat, czyli po osiągnięciu dojrzałości płciowej. Narybek wykluwa się ze złożonych jaj zazwyczaj na przełomie czerwca i lipca. Najtrudniejszym doświadczeniem dla młodych ryb jest zmiana środowiska ze słodkowodnego na słone.
Parposza cechują wysoko rozwinięte zdolności adaptacyjne. Przedstawiciele tego gatunku niekiedy wykazują tendencję do tworzenia populacji zamkniętych (czyli rozmnażania się w gronie tych samych osobników).
Zmniejszenie populacji
Populacja parposzy w ostatnich latach ulega systematycznemu zmniejszeniu. Dzieje się tak głównie na skutek dewastacji ich naturalnych siedlisk oraz zanieczyszczenia środowiska. Spadek liczby ryb związany jest też z ich masowymi połowami oraz budową tam na rzekach. Zakłócenia środowiskowe spowodowane działalnością człowieka zwiększają także ryzyko krzyżowania się gatunków.
Przypuszcza się, że czas potrzebny na dotarcie młodych osobników z miejsca tarła do morza wynosi około 1,5 roku. Wiele ryb w tym czasie pada ofiarą drapieżników lub ginie na skutek niesprzyjających warunków środowiskowych.
Ochrona
Na terenie Irlandii zostały wyznaczone cztery specjalne obszary ochrony, obejmujące swym zasięgiem miejsca, w których parposze najczęściej odbywają tarło. Ryba ta podlega ochronie na mocy załącznika III Konwencji Berneńskiej z 1979 roku oraz załączników II i V Dyrektywy Siedliskowej z 1992 roku. Pierwszy z wymienionych dokumentów wskazuje na gatunki fauny objęte ochroną. Drugi natomiast nakłada na stosowne podmioty prywatne i publiczne obowiązek tworzenia specjalnych obszarów ochrony i wprowadzania odpowiednich środków zarządzania.
W Anglii podjęto także odpowiednie działania mające na celu ułatwienie rybom migracji z morza do rzek w celu odbycia tarła. Inwestycje te polegają głównie na budowie specjalnych przepławek, dzięki którym parposze mogą bez trudu pokonać tamy uniemożliwiające im przepływ z naturalnych siedlisk do miejsc złożenia ikry.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Twait_shad [dostęp: 19.09. 2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Hans Hillewaert. Licencja: CC BY-SA 4.0.
