Owsiki ludzkie, znane również jako Enterobius vermicularis, to robaki pasożytnicze, które atakują przewód pokarmowy człowieka i kolonizują jelito cienkie, jelito grube, a także wyrostek robaczkowy. Żywią się one treścią pokarmową. Owsica, choć może dotknąć także dorosłych, najczęściej dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. To one stanowią grupę najbardziej narażoną na zakażenie i to w ich przypadku objawy są najbardziej typowe i dokuczliwe.
Czym są owsiki?
Owsiki, naukowo określane jako Enterobius vermicularis, są niewielkimi, białymi robakami, które atakują układ pokarmowy człowieka. Nicienie te żyją w różnych częściach jelita – jelicie cienkim, grubym, a nawet w wyrostku robaczkowym, gdzie pasożytują i odżywiają się treścią pokarmową, preferując głównie cukry proste. Wywołują one chorobę zwaną owsicą, która jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób pasożytniczych u ludzi.
Samice osiągają do 1 cm długości i w końcowym okresie życia składają nawet do 12 tysięcy jaj w okolicach odbytu człowieka. Jaja pasożyta są niezwykle lekkie, co umożliwia ich przenoszenie drogą powietrzną oprócz typowej fekalno-oralnej.
Owsica u dzieci, czyli jak można się zarazić owsikami?
Owsica to najczęściej diagnozowane zakażenie pasożytnicze układu trawiennego. Szacuje się, że w Polsce chorobą tą dotknięte jest aż 10% dzieci między 5 a 14 rokiem życia. Szczególnie podatne na infekcję są osoby przebywające w miejscach o dużym skupisku ludzi, takich jak szkoły, przedszkola, internaty czy domy dziecka.
Do zakażenia dochodzi, gdy jaja owsików zostaną połknięte, co często jest konsekwencją niedostatecznej higieny rąk. Z jamy ustnej trafiają one do jelita cienkiego, gdzie wykluwają się z nich larwy, które już po kilku godzinach są gotowe do rozpoczęcia inwazji na organizm gospodarza. Co więcej, jaja owsika przenoszą się także drogą powietrzną, np. wraz z kurzem. Osiadają na żywności, pościeli czy nawet na zabawkach, co stanowi kolejne potencjalne źródło zakażenia. Jaja tego pasożyta mogą przetrwać na różnych powierzchniach nawet do trzech tygodni.
Walkę z owsicą komplikuje tzw. zjawisko autoinwazji. Dochodzi do niego, gdy z jaja złożonego przez samice w okolicach odbytu wykluwają się larwy, które następnie migrują z powrotem do jelita grubego. Ten cykl może powtarzać się wielokrotnie, jeśli nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie.
Jak wyglądają owsiki?
Owsiki są niewielkimi pasożytami, które przywodzą na myśl białe i cienkie nici. Samice są wyjątkowo długie i mogą osiągać od 8 do 13 mm długości. Samce są znacznie mniejsze, mierząc od 2 do 5 mm. Najbardziej charakterystyczną cechą samicy jest jej długi, spiczasty ogon, który bywa czasami przyczyną mylenia owsików z innymi rodzajami nicieni, takimi jak np. Strongyloides stercoralis.
Samice Enterobius vermicularis są aktywne głównie nocą, kiedy to opuszczają jelita i przemieszczają się do okolicy odbytu w celu złożenia jaj na fałdach skóry. Ten proces rozrodu jest nie tylko kluczowy dla cyklu życiowego owsików, ale także stanowi główną drogę ich transmisji. Jaja stają się zakaźne w ciągu zaledwie 4-6 godzin.
Po połknięciu jaj przez gospodarza larwy wykluwają się w jelicie cienkim. Następnie dorosłe osobniki wędrują do okrężnicy, gdzie najczęściej osiedlają się w kątnicy. Cały proces od momentu spożycia jajeczek inwazyjnych do złożenia jaj przez dorosłe samice trwa mniej więcej około jednego miesiąca.
Jakie są objawy owsików u dzieci?
Owsica to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób pasożytniczych u dzieci. Obecność tych robaków w organizmie może wywoływać szereg nieprzyjemnych objawów. Dominującym sygnałem zarażenia jest świąd w okolicy odbytu, nasilający się nocą, kiedy to samice przemieszczają się w te okolice, by złożyć jaja. W konsekwencji dochodzi do zaburzenia snu u malucha.
Owsiki prowadzą również do szeregu innych dolegliwości. Dzieci mogą wykazywać zwiększoną drażliwość, problemy z koncentracją, skupieniem uwagi oraz zapamiętywaniem. Wszystkie te objawy wpływają bezpośrednio na ich codzienne funkcjonowanie i zachowanie. Nierzadko pojawiają się także bóle brzucha, które mogą być na tyle intensywne, że zakłócają normalne aktywności maluchów.
Inne symptomy zakażenia to ból głowy, brak apetytu oraz zgrzytanie zębami podczas snu, co może być oznaką ogólnego stresu organizmu wywołanego obecnością pasożytów. U dziewczynek owsica może dodatkowo objawiać się stanami zapalnymi narządów płciowych, manifestującymi się swędzeniem i pieczeniem.
Dolegliwości tych nie należy lekceważyć. Wskazana jest jak najszybsza konsultacja z pediatrą, który może zalecić przeprowadzenie odpowiednich badań, takich jak wymaz z okolicy odbytu lub badanie kału, które jednoznacznie potwierdzą lub wykluczą obecność owsików.
Należy pamiętać, że zaawansowane przypadki owsicy prowadzą do długotrwałej inwazji pasożytniczej, która może skutkować ogólnym osłabieniem, bladością skóry, cieniami pod oczami, a nawet stanami zapalnymi wynikającymi z intensywnego drapania. Poza tym nieleczone zakażenie może przyczynić się do przewlekłego zahamowania rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka.
Owsiki w kale – na co zwrócić uwagę?
Owsiki, będące małymi nicieniami mierzącymi od 3 mm do 1 cm, przysysają się do ścian jelita grubego. Dlatego też czasami mogą być one widoczne w kale – jako cienkie i białe niteczki. Jest to kluczowy wskaźnik zakażenia, jednak dokładna diagnoza wymaga przeprowadzenia specjalistycznych badań laboratoryjnych. Owsiki szybko się rozmnażają, więc ich jaja nie zawsze są łatwe do wykrycia. Często konieczne jest przeprowadzenie kilku testów. Zazwyczaj dopiero druga lub trzecia próbka stolca pozwala jednoznacznie potwierdzić obecność pasożytów.
Robaki można także zdiagnozować poprzez pobranie wymazu z okolic odbytu przy użyciu taśmy celofanowej. Lepką stronę taśmy przykłada się do odbytu, co pozwala na zebranie próbki, która może zawierać jaja owsików. Jednak również to badanie wymaga kilkakrotnego powtarzania, aby skutecznie wykluczyć lub potwierdzić infekcję.
Jak się pozbyć owsików – leczenie owsicy u dzieci
Leczenie owsicy polega na zastosowaniu leków przeciwpasożytniczych, które działają w świetle przewodu pokarmowego. W Polsce dostępne są preparaty zawierające pyrantel, mebendazol oraz albendazol. Pierwszy z nich działa paraliżująco na robaki, co ułatwia ich naturalne wydalenie z organizmu. Z kolei dwa kolejne prowadzą do śmierci pasożytów poprzez zaburzenie ich zdolności trawiennych, uniemożliwiając im przyswajanie glukozy, która jest kluczowa dla ich przetrwania.
Wspomniane leki są bezpieczne dla dzieci powyżej drugiego roku życia. Podaje się je zwykle w jednorazowej dawce. Aby całkowicie wyeliminować infekcję, należy powtórzyć kurację po dwóch tygodniach. Ma to na celu eliminację wszystkich pasożytów. Leki te działają bowiem tylko na dorosłe osobniki. Kuracją powinni zostać objęci wszyscy członkowie rodziny.
Kluczowym elementem terapii jest wyeliminowanie źródeł zakażenia wtórnego. Niezwykle ważne jest usunięcie jaj pasożytów, które mogą być obecne na pościeli, ręcznikach, ubraniach, bieliźnie. Wszystkie te rzeczy należy dokładnie wyprać w wysokiej temperaturze oraz wyprasować. Ponadto trzeba bardzo dobrze odkurzyć mieszkanie, zwłaszcza trudno dostępne miejsce, gdzie mogły zgromadzić się jaja robaków.
Jak długo trwa leczenie owsików u dzieci?
Leczenie owsików zazwyczaj przynosi efekty już po kilku dniach od rozpoczęcia terapii farmakologicznej. Należy jednak pamiętać, że zastosowanie leków przeciwpasożytniczych może okazać się niewystarczające, jeśli nie będą mu towarzyszyć odpowiednie zmiany trybu życia. Owsiki są bowiem robakami, które łatwo i często nawracają.
Wsparciu procesu leczenia oraz minimalizacji ryzyka nawrotu zakażenia może służyć zastosowanie odpowiedniej diety. Choć sama w sobie nie może ona zastąpić farmakoterapii, odgrywa ważną rolę w procesie powrotu do zdrowia. To, co jemy, może znacząco wspomóc kurację, ale nie może być jej zamiennikiem. Przede wszystkim należy ograniczyć spożywanie nadmiernej ilości węglowodanów, szczególnie cukrów prostych zawartych w słodyczach, które mogą prowadzić do niekorzystnych zmian w przewodzie pokarmowym. Zmiany te mogą z kolei sprzyjać rozwijaniu się owsików, ponieważ zmieniają równowagę bakteryjną w jelitach na taką, która jest bardziej przyjazna dla tych pasożytów.
Dla równowagi zaleca się wzbogacenie diety w pokarmy bogate w błonnik, który reguluje pracę układu trawiennego i zapobiega zaparciom. Doskonałym źródłem błonnika są kasze, pieczywo pełnoziarniste, owoce i warzywa.
Domowe sposoby na owsiki u dzieci
Chociaż leczenie owsików wymaga zastosowania specjalistycznych leków przeciwpasożytniczych, istnieje szereg praktyk, które mogą wspomagać walkę z tymi uciążliwymi robakami oraz zapobiegać ich ponownemu pojawieniu się.
W momencie, gdy dojdzie do zarażenia, niezwykle ważne jest zachowanie higieny. Regularne mycie rąk, a także czyszczenie miękką szczoteczką paznokci jest pierwszym i najważniejszym krokiem. Warto także skrócić paznokcie, co ułatwi utrzymanie ich w czystości i zapobiegnie obgryzaniu końcówek. Pamiętajmy, że dzieci uczą się przez naśladownictwo i obserwację dorosłych, dlatego też bądźmy dla nich wzorem i przykładem.
Należy również zwracać baczną uwagę na to, czy maluchy nie mają tendencji do wkładania rąk lub innych rzeczy do buzi. Jaja owsików mogą znajdować się bowiem na różnych przedmiotach codziennego użytku. Zaleca się, aby dzieci były codzienne kąpane, a szczególna uwaga powinna być przykładana do starannego mycia okolic odbytu – najlepiej kilkakrotnie w ciągu dnia.
Pozbycie się owsików z otoczenia jest nie mniej istotne. W tym celu należy gruntownie wyczyścić całe mieszkanie, a także wyprać i wyprasować pościel i ręczniki używane przez dziecko. Pościel należy zmieniać regularnie nawet po zakończeniu leczenia – przez okres około ośmiu dni. Warto również dokładnie zdezynfekować zabawki i inne przedmioty, które dziecko często bierze do ust. Regularne odkurzanie i mycie podłóg także może wesprzeć nas w walce z pasożytami.
Chociaż nie ma na to naukowych dowodów, często pomocne okazują się domowe remedia, takie jak czosnek czy nasiona dyni, które mają właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne. Co więcej, te drugie zawierają substancję, która niszczy układ nerwowy pasożyta. Ponadto warto sięgnąć po napary z kory dębu lub rumianku. Można przygotować z nich nasiadówkę, która złagodzi podrażnienia okolic intymnych. Z kolei pieczenie złagodzi zasypka stosowana m.in. w leczeniu odparzeń pieluszkowych u niemowlaków. Przyspieszy ona także regenerację podrażnionych miejsc. Na tym nie koniec. Na rynku dostępne są gotowe naturalne preparaty wspomagające walkę z robakami. Zawierają one w swoim składzie tymianek, piołun, orzech włoski, szałwię, koper włoski oraz kłącza tataraku.
Konsekwencje nieleczonej owsicy u dzieci
Nieleczona owsica to nie tylko niewygodny problem, ale także choroba, która wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań. Chroniczne zakażenie tymi pasożytami może prowadzić do przewlekłego zapalenia jelita grubego, co jest wynikiem nieustannej obecności robaków w układzie pokarmowym. Wpływa to na zdolność organizmu do prawidłowego trawienia i wchłaniania składników odżywczych, co z kolei prowadzi do niedożywienia i ogólnego osłabienia dziecka. Może również dojść do zapalenia wyrostka robaczkowego, a także infekcji dróg moczowych.
Poza tym nieleczona owsica prowadzi do stanów zapalnych skóry. Dzieci cierpią na nieustanny świąd okolicy odbytu, często się drapią, a to skutkuje podrażnieniami. Dodatkowo u dziewczynek długotrwałe zakażenie owsikami może prowadzić do powikłań ginekologicznych, takich jak zapalenie pochwy, macicy czy jajowodów.
Nieleczona owsica może także negatywnie wpłynąć na zdolności poznawcze i emocjonalne dziecka. Przewlekły dyskomfort zaburza jego koncentrację, co z kolei negatywnie wpływa na osiągnięcia edukacyjne i zachowanie w szkole. Nocne swędzenie prowadzi do zaburzeń snu, a to skutkuje przewlekłym zmęczeniem i drażliwością, utrudniając codzienne funkcjonowanie.
Profilaktyka owsicy
Do ponownego zakażenia owsikami może dojść bardzo łatwo i dlatego profilaktyka musi być integralną częścią terapii. Kurację warto rozszerzyć na wszystkich domowników. Jeżeli mimo podjętego leczenia infekcja nie ustępuje, konieczne jest zidentyfikowanie jej źródeł, którymi mogą być koleżanki i koledzy dziecka z placówki edukacyjnej, towarzysze zabaw oraz inne osoby z bliskiego otoczenia malucha, w tym także sami opiekunowie.
Najskuteczniejszym sposobem profilaktyki jest utrzymanie wysokiego poziomu higieny osobistej. Obejmuje to regularne i dokładne mycie rąk ciepłą wodą z mydłem, zwłaszcza po korzystaniu z toalety oraz przed spożywaniem posiłków. Należy unikać obgryzania paznokci czy drapania okolic odbytu. Poza tym codzienne kąpiele, najlepiej poranne, oraz regularna zmiana bielizny pomagają usuwać jaja owsików, które mogły zostać zdeponowane na skórze w ciągu nocy. Wybieranie prysznica zamiast wanny zapobiega przypadkowemu zanieczyszczeniu wody.
Źródła
- https://www.e-zikoapteka.pl/artykuly/owsiki-u-dzieci-objawy-leczenie-profilaktyka.html
- https://www.medistore.com.pl/a/zdrowie/owsiki-u-dzieci
- https://www.drmax.pl/blog-porady/owsiki-u-dzieci-domowe-sposoby
- https://www.swiatleku.pl/artykuly/jak-leczyc-owsiki-u-dzieci.html
- https://www.medonet.pl/ciaza-i-dziecko/choroby-dzieciece,owsiki-u-dzieci—objawy–leczenie,artykul,1647161.html
- https://www.luxmed.pl/dla-pacjenta/artykuly-i-poradniki/owsiki-u-dzieci-objawy-leczenie-i-profilaktyka
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
