Kobra indyjska

Kobra indyjska zwana także okularnikiem (Naja naja) to gatunek jadowitego węża. Pochodzi z rodziny zdradnicowatych. Zamieszkuje Pakistan, Indie, Sri Lankę, Bangladesz, Nepal, Bhutan i prawdopodobnie wschodni Afganistan. Warto zaznaczyć, że różni się ona od kobry królewskiej, która należy do odrębnego rodzaju Ophiophagus. Kobra indyjska odgrywa ważną rolę w mitologii i kulturze hinduistycznej. Jest to gatunek chroniony na mocy indyjskiej Ustawy o ochronie przyrody z 1972 roku.

Taksonomia

Zarówno nazwa rodzajowa „naja”, jak i epitet gatunkowy pochodzą od sanskryckiego słowa „nāga” (नाग), co oznacza „kobrę”. Kobra indyjska należy do rodzaju Naja z rodziny zdradnicowatych (Elapidae). Josephusa Nicolausa Laurenti opisał kobrę indyjską po raz pierwszy w 1768 roku. Z kolei gatunek Naja naja sklasyfikował szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 1758 roku. Rodzaj Naja został później podzielony na kilka podrodzajów. Naukowcy wzięli pod uwagę różnice w morfologii, diecie oraz siedliskach gadów. Naja naja, uznawana za wzorcowy gatunek kobry w tym podrodzaju, dołączyła do innych gatunków azjatyckich kobr, takich jak Naja kaouthia, Naja siamensis czy Naja sputatrix. Do lat 90. wszystkie te gatunki były uznawane za podgatunki Naja naja, co prowadziło do sporego zamieszania.

Opis

Kobra indyjska to średniej wielkości wąż o masywnym ciele. Charakteryzuje się dużym, imponującym kapturem, który rozpościera, gdy czuje się zagrożona. Na kapturze widnieje charakterystyczny znak przypominający okulary. Są to dwie okrągłe plamki połączone zakrzywioną linią.

Głowa kobry ma eliptyczny kształt. Jest spłaszczona i lekko oddzielona od szyi. Pysk jest krótki, zaokrąglony, a nozdrza duże. Oczy są średniej wielkości z okrągłymi źrenicami. Dorosłe osobniki zazwyczaj osiągają długość od 1 do 1,5 metra. W rzadkich przypadkach, zwłaszcza na Sri Lance, mogą dorastać do ponad 2 metrów.

Kolory i wzory kobry indyjskiej różnią się w zależności od regionu. Spód ciała może być szary, żółty, brązowy, czerwony lub czarny. Górna część ciała z kolei często ma plamy przypominające sól i pieprz. Szczególnie widoczne jest to u dorosłych osobników. Niektóre węże, zwłaszcza te, które pochodzą z północno-zachodnich obszarów, zmieniają kolor z wiekiem.

Siedlisko

Kobra indyjska występuje na subkontynencie indyjskim. Zasięg występowania tego węża obejmuje Indie, Pakistan, Sri Lankę, Bangladesz i południowy Nepal. W Indiach można ją spotkać niemal wszędzie. Wyjątek stanowi stan Assam, niektóre części Kaszmiru oraz tereny położone powyżej 2000 metrów n.p.m. Unika także suchych obszarów pustynnych. W Pakistanie nie występuje w prowincji Beludżystan, niektórych częściach Chajber Pasztunchwy oraz w pustynnych regionach i na dalekiej północy. Najdalej na zachód zaobserwowano ją w Duki (Pakistan), a najdalej na wschód w dystrykcie Tangail w Bangladeszu. Istnieją także doniesienia o obecności tego węża w Dolinie Chitral. Może to sugerować, że pojawia się on także w Dolinie Rzeki Kabul, na wschodnich krańcach Afganistanu.

Kobra indyjska przystosowała się do życia w różnych typach siedlisk. Można ją spotkać zarówno w gęstych, jak i rzadkich lasach, na równinach, terenach rolniczych — takich jak pola ryżowe i pszeniczne, w terenach skalistych, mokradłach, a nawet na obrzeżach miast. Preferuje miejsca w pobliżu wody. Kryje się w norkach, pustych drzewach, kopcach termitów, stosach kamieni i norach małych ssaków.

Rozmnażanie

Okres godowy kobry indyjskiej przypada na porę deszczową, od stycznia do kwietnia. W tym czasie węże tworzą monogamiczne pary. Podczas kopulacji samiec owija się wokół tylnej części ciała samicy, aby umożliwić połączenie ich kloak. Kopulacja trwa kilkanaście minut, a po jej zakończeniu para pozostaje razem do momentu wyklucia się młodych. Inkubacja zajmuje około dwóch miesięcy. Przez ten czas gniazda pilnuje zarówno samiec, jak i samica. Samica często otacza jaja swoim ciałem.

Proces wykluwania się młodych trwa od 3 do 6 godzin. Nowo narodzone kobry od razu są samodzielne i mają w pełni rozwinięte gruczoły jadowe. Ich dieta składa się głównie z małych myszy, jaszczurek i żab. W początkowym okresie życia węże rosną bardzo szybko. Pierwsza wylinka następuje już trzeciego dnia, druga ósmego, trzecia między 21. a 25. dniem, a czwarta około 35.–45. dnia. W miarę wzrostu częstotliwość wylinek maleje, ponieważ rozwój węża spowalnia. Kobry osiągają dojrzałość płciową między drugim a czwartym rokiem życia. Mogą składać od 9 do 40 jaj.

Jad

Jad kobry indyjskiej zawiera głównie silną neurotoksynę postsynaptyczną, ale także kardiotoksynę. Działa on na synapsy nerwów, paraliżując mięśnie. W ciężkich przypadkach prowadzi do niewydolności oddechowej lub zatrzymania akcji serca. Enzymy, takie jak hialuronidaza, przyczyniają się do rozpadu tkanek i zwiększają rozprzestrzenianie jadu w organizmie. Objawy ukąszenia pojawiają się zazwyczaj w ciągu 15 minut do dwóch godzin. W badaniach na myszach określono średnią dawkę śmiertelną (LD50) na poziomie 0,56 mg/kg. Istnieją, jednakże znaczne różnice w toksyczności jadu między poszczególnymi populacjami kobry.

Jad kobry rzadko prowadzi do śmierci, jeśli ofiara otrzyma odpowiednią pomoc medyczną i surowicę przeciwjadową. W nieleczonych przypadkach śmiertelność może wynosić od 20 do 30%. Szybka interwencja medyczna powoduje, że ryzyko śmierci spada do około 9%. W Bangladeszu kobry indyjskie odpowiadają za większość przypadków ukąszeń węży. Co istotne, szczególnie niebezpieczne są młode osobniki. W Indiach ich jad bywał nawet wykorzystywany jako środek odurzający.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Ruchy tektoniczne – czym są i jak kształtują nasz świat? Co czeka na nas w przyszłości?
• Potop czy lokalna powódź?
• Kataklizm na Górze St. Helens świadczy o potopie

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_cobra [dostęp: 10.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Pavan Kumar N. Licencja: CC BY-SA 3.0.