Alergia na pyłki roślin to prawdziwy koszmar, z którym każdego roku zmaga się ogromna część naszego społeczeństwa. Choć wydawać by się mogło, że najgorszym okresem dla alergików jest wiosna i lato, to tak naprawdę problem pojawia się już w marcu, kiedy zakwitają pierwsze drzewa. W łagodzeniu objawów alergii może znacząco pomóc znajomość kalendarza pyleń.
Czym jest alergia i dlaczego do niej dochodzi
Alergia to przesadna odpowiedź układu immunologicznego na kontakt z alergenem – substancją lub czynnikiem, które w normalnych warunkach nie wywołałyby żadnej reakcji. Organizm osób uczulonych traktuje je jak zagrożenie, co prowadzi do reakcji obronnych, wywołujących objawy choroby alergicznej.
Najczęściej uczulającą grupą alergenów są pyłki roślin. Objawy pyłkowicy pojawiają się sezonowo, głównie w okresach kwitnienia uczulających traw, drzew i chwastów. W przeciwieństwie do alergenów roztoczy kurzu domowego czy odzwierzęcych, które mogą utrzymywać się przez cały rok, pyłkowica jest ściśle związana z konkretnymi porami roku. Nasilenie objawów choroby jest powiązane ze stężeniem uczulających pyłków w powietrzu.
Jakie są objawy alergii – jak rozpoznać alergiczny nieżyt nosa
Pyłkowica to jedna z najczęściej występujących form alergii wziewnych w Polsce. Objawy alergii na pyłki są niezwykle podobne do przeziębienia. Osoby uczulone najczęściej skarżą się na katar sienny, znany także jako alergiczny nieżyt nosa. Charakteryzuje się on m.in. „ seryjnym” kichaniem i przezroczystym, wodnistym wyciekiem z nosa, bez towarzyszącej gorączki. Typowy jest również świąd nosa i uczucie jego zatkania. Alergicy często borykają się także z problemem intensywnie swędzących, zaczerwienionych i łzawiących oczu (zapalenie spojówek).
Mogą pojawić się także zmiany skórne, takie jak pokrzywka czy atopowe zapalenie skóry, a nawet kaszel i świszczący oddech. U niektórych osób dochodzi nawet do napadów astmy oskrzelowej. Te objawy ze strony dróg oddechowych są reakcją na zapalenie i obrzęk błony śluzowej, które utrudniają normalne oddychanie i w rezultacie mogą prowadzić do poważnych komplikacji.
Kiedy uważać jako alergik – jaki sezon jest problematyczny?
Sezon alergiczny w Polsce rozpoczyna się już w marcu. Wczesną wiosną zaczynają pylić drzewa, takie jak leszczyna i olcha. Nieco później dołączają do nich brzoza i topola. Warto podkreślić, że pyłek brzozy jest uznawany za największy alergen w Europie. Szacuje się, że uczulenie na Bet v 1, dotyka ponad 100 milionów osób na naszym kontynencie. Mocnym alergenem jest również pyłek dębu. Puch topoli z kolei, powszechnie mylony z pyłkiem, nie ma właściwości uczulających. Może jednak silnie drażnić drogi oddechowe, co jest często błędnie odbierane jako objaw alergiczny.
W kwietniu odczuwane jest w powietrzu bardzo wysokie stężenia pyłków brzozy i topoli. W drugiej połowie miesiąca zaczyna także pylić dąb. Nadal nie pylą natomiast trawy. Rośnie za to ilość zarodników grzybów, takich jak Cladosporium i Alternaria.
Maj to ostatni miesiąc, w którym mamy do czynienia z pyłkami drzew. W tym okresie zaczynają dla odmiany pylić trawy, będące najczęstszą przyczyną występowania objawów alergii u Polaków. Pod koniec miesiąca silnie uczula babka i szczaw. Stężenia zarodników grzybów nie są jeszcze najwyższe, ale pozostają wysokie.
Czerwiec to okres, w którym aktywność pyłków traw i szczawiu jest na bardzo wysokim poziomie, co sprawia, że jest to jeden z najtrudniejszych miesięcy dla alergików. W powietrzu jest także dużo alergenów babki. Na koniec miesiąca zaczyna pylić komosa. Maksymalne stężenie osiągają Cladosporium i Alternaria.
Lipiec charakteryzuje się wysoką aktywnością pylenia traw, babki i szczawiu – szczególnie w pierwszej połowie miesiąca. Do tego dochodzi pylenie komosy i bylicy. Ta ostatnia osiąga swoją maksymalną intensywność w drugiej połowie lipca. Nadal mamy do czynienia z niezwykle wysokim stężeniem zarodników grzybów.
W sierpniu utrzymuje się wysoka aktywność pyłków traw, babki, szczawiu i komosy. Cały miesiąc charakteryzuje się także bardzo wysokim stężeniem alergenów bylicy. Aktywizuje się ambrozja, której sezon na pylenie zaczyna się pod koniec sierpnia. Nadal w powietrzu jest bardzo dużo alergenów Cladosporium i Alternaria.
Wrzesień to ostatni miesiąc intensywnego pylenia traw, babki, komosy i bylicy. W tym miesiącu ambrozja jest w szczycie swojej aktywności, co stanowi poważne wyzwanie dla osób uczulonych. Chociaż kończy się pylenie szczawiu, to jednak alergeny takie jak Cladosporium i Alternaria wciąż są obecne w powietrzu i będą stanowić problem aż do późnej jesieni.
Co teraz pyli? Jak wygląda kalendarz dla alergika
Kalendarz pylenia roślin to narzędzie niezwykle przydatne alergikom. Został on podzielony na miesiące i uwzględnia stopnie pylenia różnych gatunków. To źródło bardzo cennych informacji dla osób uczulonych.
Kalendarz pylenia – co to jest?
Kalendarz pylenia stanowi niezastąpione narzędzie dla osób uczulonych na alergeny wziewne. Jest to kluczowy element w strategii leczenia chorób alergicznych. Dzięki mapie pylenia dostępnej dla różnych regionów Polski osoby uczulone mogą na bieżąco śledzić stężenie pyłków w powietrzu, co umożliwia im efektywniejszą kontrolę objawów.
Podział Polski na regiony alergologiczne
Polska podzielona została na cztery strefy. Każda z nich charakteryzuje się specyficznym klimatem, wpływającym na okres oraz intensywność pylenia. Drzewa i trawy zaczynają kwitnąć najwcześniej w południowo-zachodniej części kraju. W północno-wschodniej części te same rośliny zaczynaja pylić po ok. 10-14 dniach. Pylenie chwastów najczęściej zaczyna się natomiast w części południowo-wschodniej. Różnice geograficzne dotyczą także szczytów sezonów pylenia poszczególnych gatunków roślin.
- Region I – południowo-zachodnia Polska: cieplejsza część kraju, gdzie sezon pylenia zaczyna się najwcześniej. Nie obejmuje to Sudetów, które mają specyficzny mikroklimat.
- Region II – środkowa i południowa Polska: od Wielkopolski po Podkarpacie, druga najcieplejsza część kraju.
- Region III – wybrzeże i wschodnia Polska: tutaj średnie temperatury są niższe, co przekłada się na około 10-dniowe opóźnienie okresu pylenia w porównaniu do zachodniej Polski.
- Region IV – Suwałki i tereny górskie przy południowej granicy: znane jako polski biegun zimna, gdzie pylenie rozpoczyna się nawet dwa tygodnie później niż w innych regionach.
Jak wykorzystać kalendarz pylenia?
Korzystając z kalendarza pylenia, alergicy mogą planować terapie lekami antyhistaminowymi, zaczynając je stosować około 10 dni przed przewidywanym kontaktem z alergenami. Pozwala to zapobiec pojawieniu się objawów lub znacząco je złagodzić.
Uczulenie na pyłki – na jakie rośliny powinniśmy uważać?
Do najczęstszych alergenów należą pyłki brzozy, traw, bylicy oraz leszczyny. Alergicy powinni również uważać na pyłki drzew iglastych, takich jak sosna czy świerk, które choć mniej alergizujące, mogą nasilać objawy u osób o wysokiej wrażliwości. Warto także pamiętać o zjawisku alergii krzyżowej, które występuje, gdy białka zawarte w niektórych pokarmach są podobne do tych w pyłkach. Na przykład osoby uczulone na pyłki brzozy mogą doświadczać reakcji alergicznych po spożyciu uczulającego pokarmu, takiego jak jabłka czy orzechy.
Pylenie traw
W Polsce występuje około 200 gatunków traw, które są głównym źródłem alergii na pyłki wśród mieszkańców naszego kraju. Do najbardziej uczulających należą: kupkówka pospolita, wiechlina łąkowa oraz tymotka. Z powodu silnego podobieństwa w budowie alergenów specjaliści często traktują trawy jako jedną kategorię, do której zaliczają również zboża. Wśród tych ostatnich szczególnie istotne z punktu widzenia alergii pyłkowej jest żyto. Reakcje krzyżowe mogą powodować, że osoby uczulone na pyłki traw doświadczają objawów alergii po spożyciu produktów takich jak otręby i mąka zbożowa, suche nasiona roślin strączkowych czy pomidory.
Alergia na pleśnie
Objawy alergii mogą być wywołane nie tylko przez pyłki, ale również przez zarodniki mikroskopijnych grzybów pleśniowych, które rosną na liściach, sianie, słomie lub pasożytują na roślinach. Reakcje alergiczne na pleśnie różnią się od tej na pyłki, bo jej objawy mogą występować zarówno sezonowo, jak i całorocznie. Symptomy są najbardziej intensywne w okresach, gdy grzyby takie jak Alternaria i Cladosporium aktywnie wytwarzają zarodniki.
Alergiczne zapalenie spojówek
Alergiczne zapalenie spojówek to jedna z częstszych dolegliwości towarzyszących alergiom sezonowym, zwłaszcza w okresach intensywnego pylenia. Charakteryzuje się ona zaczerwienieniem, swędzeniem oraz nadmiernym łzawieniem oczu, co jest reakcją na obecność alergenów w powietrzu. Objawy mogą być bardzo dokuczliwe, szczególnie w słoneczne, wietrzne dni, gdy stężenie pyłków jest najwyższe. Alergiczne zapalenie spojówek często współwystępuje z innymi objawami alergii, takimi jak katar sienny czy astma. Leczenie zazwyczaj obejmuje stosowanie kropli do oczu z antyhistaminą lub kortykosteroidami, które pomagają zmniejszyć stan zapalny i łagodzą objawy. Ważne jest również regularne przemywanie oczu czystą wodą, aby usunąć alergeny, które mogły się na nich osadzić.
Zespół alergii jamy ustnej
Zespół alergii jamy ustnej, znany również jako zespół alergii pokarmowej związanej z pyłkami, jest częstym zjawiskiem u osób cierpiących na alergie sezonowe, zwłaszcza te wywołane przez pyłki drzew, traw czy chwastów. Objawy pojawiają się zazwyczaj natychmiast po spożyciu świeżych owoców, warzyw lub orzechów, które zawierają białka podobne do tych znajdujących się w pyłkach. Typowe symptomy obejmują świąd, pieczenie i obrzęk warg, języka, podniebienia i gardła. Choć zwykle nie są one groźne i mijają szybko, mogą być bardzo nieprzyjemne i zakłócać normalne funkcjonowanie. W przypadku wystąpienia objawów stosuje się antyhistaminowe leki doustne.
Pylenie roślin a alergia pokarmowa
Alergia wziewna często idzie w parze z alergią pokarmową. Osoby uczulone na pyłki brzozy mogą np. doświadczać objawów alergicznych po spożyciu takich produktów jak jabłka, gruszki, wiśnie, marchew, seler, soja czy orzeszki ziemne. Alergii krzyżowej najczęściej towarzyszy zespół alergii jamy ustnej, określany skrótem OAS (ang. oral allergy syndrome). W około 10% przypadków OAS może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, co stanowi zagrożenie życia. Dlatego też osoby należące do tej grupy zawsze powinny mieć przy sobie autostrzykawkę z adrenaliną.
Objawy związane z reakcją krzyżową pojawiają się zazwyczaj natychmiastowo, do 15 minut po spożyciu uczulającego pokarmu. W wielu przypadkach obróbka termiczna, czyli gotowanie i pieczenie, zapobiegają występowaniu objawów OAS. Do innych symptomów reakcji krzyżowej należą pokrzywka, atopowe zapalenie skóry oraz problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka, nudności czy wymioty.
Domowe sposoby na złagodzenie objawów alergii
Poza monitorowaniem kalendarza pylenia w ograniczeniu ekspozycji na uczulające pyłki roślin – w okresie ich największego stężenia w powietrzu – pomóc może przestrzeganie kilku podstawowych zasad. Jedną z najważniejszych jest dbanie o higienę. Regularne mycie rąk i twarzy jest prostym, ale efektywnym sposobem na usunięcie pyłków, które mogły się na nich osadzić. Wypracowanie nawyku zmiany ubrań po powrocie do domu oraz natychmiastowe ich pranie także może znacząco pomóc w redukcji alergenów przenoszonych na tkaninach.
Jeśli to możliwe, najlepiej ograniczyć czas spędzany na zewnątrz, a na spacery wychodzić w trakcie deszczu lub tuż po nim. Na pewno należy unikać przebywania w pobliżu świeżo koszonych trawników, a także łąk czy pól oraz innych miejsc, gdzie można się spodziewać wysokiego stężenia pyłków.
Regularne czyszczenie dywanów, przy użyciu odkurzacza wyposażonego w filtry przeciwpyłowe, może znacząco obniżyć ilość alergenów w pomieszczeniach. Dodatkowo w sezonie pylenia prania nie należy suszyć na zewnątrz, aby uniknąć osiadania na nim pyłków.
W łagodzeniu objawów alergii z pewnością pomoże utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza w pomieszczeniach – w przedziale 40-60%. Nawilżacze powietrza czy regularne wietrzenie mieszkania w godzinach, gdy stężenie pyłków jest najniższe, pomagają utrzymać zdrowy mikroklimat w domu.
Odczulanie na alergie – jak wygląda i czy jest skuteczne
Odczulanie, czyli immunoterapia swoista, stanowi zaawansowaną formę leczenia alergii, której celem jest stopniowe przyzwyczajanie organizmu do obecności specyficznych alergenów. Metoda ta, polegająca na regularnym podawaniu coraz większych dawek alergenu, może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, a jej skuteczność jest monitorowana przez specjalistę alergologa. W szczególności terapia ta jest zalecana osobom cierpiącym na alergie na pyłki, jad owadów czy roztocza kurzu domowego.
Immunoterapia nie tylko zmniejsza wrażliwość na alergeny, ale również może przeciwdziałać rozwojowi nowych alergii oraz zapobiegać przejściu alergicznego nieżytu nosa w astmę oskrzelową. To długotrwała, ale często jedyna szansa na znaczną poprawę jakości życia alergików.
Kluczowym elementem leczenia alergii wziewnych, obok unikania alergenów i stosowania leków antyhistaminowych, jest właśnie immunoterapia. Decyzja o jej zastosowaniu wymaga dokładnej analizy przez lekarza, który na podstawie szczegółowego wywiadu oraz testów alergicznych oceni, czy pacjent kwalifikuje się do tego rodzaju terapii.
Monitoring efektów odczulania odgrywa kluczową rolę w ocenie skuteczności leczenia. Regularne śledzenie stężeń alergenów w powietrzu oraz analiza reakcji pacjenta na te stężenia może dostarczyć cennych informacji o postępach terapii. Obserwacja, że objawy alergiczne są minimalne mimo wysokiego stężenia alergenu w powietrzu, może świadczyć o wysokiej efektywności przeprowadzanego leczenia. W przeciwnym razie konieczna może być konsultacja z lekarzem w celu dostosowania podejścia terapeutycznego.
Immunoterapia, mimo że wymaga cierpliwości i systematyczności, oferuje alergikom perspektywę znacznego złagodzenia, a nawet eliminacji objawów alergii, co bezpośrednio przekłada się na poprawę komfortu życia.
Źródła
- https://www.medicover.pl/kalendarz-pylenia/ [dostęp: 19.09.2024].
- https://www.czytelniamedyczna.pl/591,alergia-pylkowa.html [dostęp: 19.09.2024].
- https://www.czytelniamedyczna.pl/2243,pylkowica-nie-tylko-alergiczne-sezonowe-zapalenie-blony-sluzowej-nosa.html [dostęp: 19.09.2024].
- https://gemini.pl/poradnik/artykul/co-teraz-pyli-kalendarz-pylenia-2022/?srsltid=AfmBOoqxtmJVM2DLz0XmiFl5SXFwD-5CB4Vm9M3HO_ev-gcweXmd0wrM [dostęp: 19.09.2024].
- https://www.medme.pl/kalkulatory/kalendarz-pylenia-roslin [dostęp: 19.09.2024].
- https://apteline.pl/artykuly/caloroczny-kalendarz-pylen-dla-alergikow-kiedy-musisz-uwazac-na-pylki [dostęp: 19.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
