Jaszczurnik (Gampsonyx swainsonii) jest małym ptakiem drapieżnym z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), którego naturalny zasięg występowania rozciąga się na obszar Ameryki Południowej oraz Ameryki Centralnej. Zasiedla głównie tereny sawanny znajdujące się w pobliżu lasów liściastych. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Gampsonyx.
Jaszczurnik jest zaliczany przez Międzynarodowa Unię Ochrony Przyrody (IUCN) za gatunek najmniejszej troski. Populacja tego ptaka z biegiem czasu systematycznie wzrasta. Do tego stanu rzeczy przyczynia się przede wszystkim powiększanie się naturalnych siedlisk zwierzęcia na skutek stopniowego wylesiania terenów sąsiadujących z sawannami.
Taksonomia i systematyka
Pierwszy okaz jaszczurnika został schwytany w Brazylii przez Williama Swainsona. Natomiast pierwszy opis tego gatunku opracowano w 1825 roku. Jego autorem był irlandzki zoolog Nicholas Aylward Vigors. W swoim opisie badacz wskazał na podobieństwo jaszczurnika zarówno do jastrzębi, jak i do sokołów. Ostatecznie zaliczył on ten gatunek do rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). O tej klasyfikacji przesądził brak charakterystycznego dla sokołów wcięcia w dziobie. Ponadto naukowiec zauważył też podobieństwo jaszczurnika do pustułeczki (Falco naumanni).
W późniejszych latach jaszczurnika zaklasyfikowano do rodziny sokołowatych (Falconidae). Wspomniana klasyfikacja obowiązywała aż do połowy XX wieku. W tym czasie przeprowadzono szczegółowe badania morfologii i cyklu pierzenia się ptaka. Na ich podstawie ostatecznie zaliczono jaszczurnika do podrodziny kaniuków (Elaninae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae).
Zasięg występowania i siedlisko
Jaszczurnik występuje naturalnie w Ameryce Południowej. Można go spotkać w pasie od Panamy, przez Kolumbię i Wenezuelę, aż po Boliwię i północną Argentynę. Niewielką populację tych ptaków zaobserwowano też w Nikaragui.
Zasięg występowania tego zwierzęcia z biegiem lat systematycznie się powiększa. W 1970 roku potwierdzono obecność przedstawicieli tego gatunku na Trynidadzie. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku pierwsze jaszczurniki pojawiły się na Kostaryce. Szczególnie upodobały sobie one obszar wzdłuż wybrzeży Pacyfiku.
Opis
Długość ciała dorosłego jaszczurnika wynosi od 20 do 23 cm. Jego waga oscyluje natomiast na poziomie od 80 do 95 gramów. To najmniejszy ptak drapieżny występujący na terenie obu Ameryk, a także jeden z dwóch najmniejszych reprezentantów rodziny jastrzębiowatych na świecie, obok jastrzębia drobnego.
Dorosły jaszczurnik wyróżnia się biało-czarnym upierzeniem. Białe pióra występują głównie w okolicach szyi oraz brzucha. Grzbiet, skrzydła oraz wierzch głowy są natomiast czarne, przeważnie mają żółte łapy.
Młode ptaki wyglądają podobnie do dorosłych. Ich pióra na grzbiecie i skrzydłach uwieńczone są jednak białymi lub kasztanowymi końcówkami, co znacząco odróżnia je od dorosłych osobników. Kołnierz pisklęcia jest jasnobrązowy, a na spodniej części ciała widnieją beżowe plamki. Ptak w locie jest ciemny od góry i jasny od spodu.
Zachowanie
Rozród
Jaszczurniki przed złożeniem jaj zbierają patyki i budują z nich gniazda, które kształtem przypominają misę. Takie gniazda zazwyczaj usytuowane są wysoko na drzewach. Jaja jaszczurników są białe z brązowymi plamkami. Samica jednorazowo wysiaduje od 2 do 4 jaj. Młode wykluwają się zazwyczaj po 35 dniach od złożenia jaj. Pisklęta opuszczają gniazdo po upływie kolejnych pięciu tygodni. W jednym sezonie lęgowym jaszczurniki wydają na świat dwa mioty.
Odżywianie
Jaszczurnik żywi się głównie jaszczurkami. W skład jego diety wchodzą m.in. gekony, a także przedstawiciele gatunku Microlophus occipitalis. Ofiarami jaszczurników nierzadko są też małe ptaki, a także żaby i owady. Swoją zdobycz z reguły atakują znienacka, pikując z góry. Ptaki wydają wysokie melodyjne odgłosy.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Pearl_kite [dostęp: 25.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: www.flickr.com/photos/jquental. Licencja: CC BY 2.0.
