Gaur indyjski (Bos gaurus) to gatunek dużego ssaka pochodzącego z Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Jest jednym z największych wołowatych.Od 1986 roku jest klasyfikowany jako gatunek narażony na wyginięcie w Czerwonej księdze IUCN. W 2016 roku jego populację oszacowano na maksymalnie 21 000 dorosłych osobników, z których większość występuje w Indiach.
Taksonomia
Obecnie wyróżnia się trzy podgatunki gaura:
- B. g. gaurus – podgatunek występujący w Indiach, Nepalu i Bhutanie.
- B. g. readei – opisany w 1903 roku; prawdopodobnie żyje od północnej Mjanmy po Tanintharyi.
- B. g. hubbacki – opisany w 1907 roku, prawdopodobnie występował na Półwyspie Malajskim i dalej na północ przez Tenasserim. Klasyfikacja ta nie jest powszechnie uznawana.
Charakterystyka
Gaur indyjski to największy żyjący przedstawiciel wołowatych. Jego ciało jest masywne i silnie zbudowane. Między rogami ma wypukły grzbiet, który tworzy wcięcie w profilu głowy. Na plecach znajduje się wyraźna grzbietowa linia, a uszy są bardzo duże.
Dorosłe samce są ciemnobrązowe, najstarsze przybierają niemal czarny odcień. Górna część głowy jest popielatoszara lub brudnobiała, pysk jasny, a dolna część nóg biała lub jasnobrązowa.
Samice i młodsze byki są jaśniejsze, bywają czasem rude. Ogon gaura indyjskiego jest krótszy niż u typowych wołów i sięga do stawów skokowych.
Na gardle i klatce piersiowej znajduje się wyraźny fałd skórny.
Obie płcie mają rogi, które rosną po bokach głowy i zakrzywiają się ku górze. Długość ich wynosi od 60 do 115 cm.
Długość ciała wynosi od 250 do 330 cm, a ogon mierzy od 70 do 105 cm. Wysokość w kłębie wynosi od 142 do 220 cm, średnio około 168 cm u samic i 188 cm u samców.
Siedlisko
Gaur indyjski dawniej zamieszkiwał południową i południowo-wschodnią Azję: Nepal, Indie, Bhutan, Bangladesz, Mjanmę, Tajlandię, Laos, Kambodżę, Wietnam i Chiny. Obecnie jego zasięg występowania jest mocno podzielony, a w Malezji i na Sri Lance uważa się go za wymarłego.
Zwykle żyje w lasach wiecznie zielonych oraz w wilgotnych lasach liściastych. Preferuje duże kompleksy leśne i pagórki, nie znajdzie się go jednak powyżej 1500–1800 m n.p.m. Występuje w miejscach z dostępem do wody i obfitymi źródłami pożywienia.
W Nepalu liczba osobników w latach 90. wynosiła od 250 do 350, głównie w Parku Narodowym Ćitwan oraz sąsiadującym z nim Rezerwatem Przyrody Parsa, połączonych łańcuchem leśnych wzgórz. Populacja w Ćitwan wzrosła z 188 do 368 osobników w latach 1997–2016, a w Rezerwacie Parsa naliczono 112 osobników.
W 2016 roku stwierdzono, że w Indochinach i Malezji populacja gaura spadła o ponad 70% w ciągu ostatnich trzech pokoleń. Na Sri Lance gatunek wyginął.
Ekologia i zachowanie
Gaury indyjskie są aktywne głównie w ciągu dnia. Tam, gdzie działalność człowieka jest intensywna, ich tryb zmienia się na nocny. W środkowych Indiach są aktywne nocą i rzadko pojawiają się na otwartych terenach po godzinie 8 rano. W porze suchej gromadzą się na małych obszarach, a podczas monsunu rozpraszają się po wzgórzach. Nie kąpią się ani nie taplają w błocie.
W miesiącach zimowych stada składają się z 8–11 osobników, często tylko z jednym bykiem. W kwietniu i maju dołączają inne samce, które przemieszczają się między stadami, by kryjąc samice. Latem byki odłączają się i tworzą osobne grupy lub żyją samotnie. Stada przemieszczają się codziennie na dystans 2–5 km, a ich terytoria często się pokrywają, czasem tworząc grupy liczące ponad 50 osobników.
Stadem kieruje najstarsza samica. Samce nie toczą brutalnych walk, a dominacja wynika głównie z rozmiarów. W czasie godów wydają głośne dźwięki, które słychać nawet na ponad 1,5 km, ich wokalizacje obejmują też ostrzegawczy gwizd i niski ryk, podobny do krowiego.
W Azji Południowo-Wschodniej i południowych Indiach, gdzie częściej stykają się z ludźmi, bywają śmielsze i bardziej agresywne. Często pasą się na polach obok bydła, niekiedy zabijając je w walce. Latem, gdy upał i owady są szczególnie dokuczliwe, bywają bardziej drażliwe.
Dieta
Gaury indyjskie jedzą głównie górne części roślin, w tym liście, łodygi i kwiaty. Rodzaj pożywienia zależy od sezonu. W zimie i monsunie wybierają delikatne trawy i rośliny strączkowe. Latem jedzą także korę teczyny wyniosłej, owoce strączyńca cewiastego i korę oraz owoce nerkowca. Najwięcej czasu spędzają na żerowaniu rano i wieczorem. W najgorętszych porach dnia odpoczywają w cieniu.
Rozmnażanie
Gaur indyjski osiąga dojrzałość płciową w drugim lub trzecim roku życia. Rozród trwa przez cały rok, najwięcej cieląt rodzi się między grudniem a czerwcem.
Samice zazwyczaj rodzą jedno cielę, rzadko dwa. Cielęta są odstawiane od matki po 7-12 miesiącach.
W niewoli mogą żyć do 30 lat.
Naturalni drapieżnicy
Gaury mają niewielu naturalnych wrogów z powodu swojego rozmiaru i siły. Największym zagrożeniem są ludzie. Czasami lamparty, watahy cyjonów rudych i krokodyle błotne atakują cielęta lub osłabione osobniki. Tylko tygrysy i krokodyle różańcowe zabijają dorosłe gaury.
Tygrysy polują głównie na młode lub chore osobniki. Gdy tygrys zbliża się do stada, dorosłe gaury tworzą krąg, aby chronić cielęta.
Gaur indyjski może zabić tygrysa.
Ochrona
Gaury indyjskie są objęte ochroną prawną we wszystkich krajach, w których występują, w ramach załącznika I CITES.
W niewoli
Pierwszy sklonowany gaur urodził się 8 stycznia 2001 roku w Iowie. Cielę, noszone przez matkę zastępczą, zmarło w ciągu 48 godzin na biegunkę.
W kulturze
Gaur jest maskotką 54. Dywizji Piechoty Armii Indii, znanej jako Dywizja Bisonów.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Alpaka
- Altannik lśniący – altannik fioletowy
- Pierścienie Saturna dowodem na młody wiek Układu Słonecznego
- Galaktyki z symulacji inne od rzeczywistych
- Teistyczny ewolucjonizm a śmierć zwierząt
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Gaur [dostęp: 30.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Amog. Licencja: CC BY-SA 3.0.
