Karlik drobny (Pipistrellus pygmaeus) to niewielki gatunek nietoperza. Występuje w Europie. Często można go spotkać w pobliżu ludzkich domostw, ponieważ chętnie wybiera budynki na swoje schronienia.
Taksonomia
Do 1999 roku karlik drobny był uznawany za ten sam gatunek co karlik malutki (Pipistrellus pipistrellus). Możliwe, że oba gatunki rozdzieliły się w rejonie Morza Śródziemnego. Mogło to wpłynąć na zdolność karlika drobnego do termoregulacji przy temperaturach sięgających nawet 40 stopni Celsjusza. Od czasu rozdzielenia obu gatunków odkryto szereg różnic w ich wyglądzie, preferencjach siedliskowych i pokarmowych. Pierwsze rozróżnienie między nimi oparto na różnicy w częstotliwości echolokacyjnych sygnałów. Karlik malutki posługuje się dźwiękami o częstotliwości 45 kHz, a karlik drobny echolokuje przy 55 kHz. Z tego powodu ten drugi jest również znany „karlikiem 55 kHz” lub „karlikiem brązowym”.
Siedlisko karlika drobnego
Badanie przeprowadzone przez Lourneco i Palmeirim sugeruje, że karliki drobne wybierają dachy jako miejsca schronienia ze względu na zróżnicowanie temperatur na ich powierzchniach. Mimo że nietoperze te są w stanie regulować temperaturę swojego ciała do 40 stopni Celsjusza, to unikają przekraczania tej granicy. Dachy zapewniają koloniom rozrodczym dostęp do chłodniejszych miejsc w gorące dni oraz cieplejszych obszarów w chłodniejsze. W eksperymencie wykorzystano budki nietoperzowe w różnych kolorach. Pozwoliło to naukowcom zaobserwować, które z nich były najchętniej wybierane. Choć czarne budki nagrzewały się najbardziej, to właśnie one były najczęściej zamieszkiwane. Sugeruje to, że zwierzęta wolą cieplejsze pomieszczenia.
Badania Nichollsa i Raceya wykazały, że karlik drobny wykorzystuje obszar o powierzchni około 487 ha. Choć dominują tam tereny rolne, zaobserwowano znaczący wzrost wykorzystania skrajów lasów i łąk. Nietoperze najczęściej wybierają nadrzeczne tereny leśne jako swoje główne żerowiska. To właśnie te siedliska były preferowane w badaniach. Obszary łowieckie mogą znajdować się w promieniu od 4 do 10 km od schronienia. Drugim najczęściej wykorzystywanym środowiskiem były tereny wodne. Wraz z lasami nadrzecznymi stanowiły aż 77% czasu spędzanego na żerowaniu.
Zasięg występowania
Karlik drobny występuje w Europie. Jego zasięg różni się w zależności od podgatunku:
- P. pygmaeus pygmaeus to podgatunek, który spotkać można od Irlandii i Półwyspu Iberyjskiego po wschód aż do Rosji i Kaukazu. Występuje również na głównych wyspach śródziemnomorskich, takich jak Baleary, Korsyka, Sardynia i Sycylia.
- P. pygmaeus cyprius to podgatunek ograniczony do Cypru.
Zachowanie
Karlik drobny często wybiera alternatywne miejsca schronienia, co potwierdzają liczne analizy. Niektóre osobniki w kolonii korzystały wyłącznie z takich lokalizacji. Badanie przeprowadzone przez Stone i współpracowników wykazało, że nietoperze wykluczone z pierwotnej kolonii nigdy do niej nie wróciły, lecz założyły nową w jednym z najczęściej wybieranych alternatywnych schronień. Większość z nich mieściła się w budynkach, takich jak bungalowy. Wybór alternatywnych schronień może wynikać z potrzeby utrzymania odpowiedniej temperatury ciała, bliskiej 40 stopniom Celsjusza. Jest to szczególnie ważne podczas tworzenia kolonii rozrodczych oraz hibernacji.
Karlik drobny podczas żerowania wykorzystuje jedynie niewielką część swojego terytorium. Ze względu na preferencję do nadrzecznych środowisk, obszary poszukiwania pożywienia często się pokrywają. W okresie rozrodu i laktacji nietoperze odbywają dłuższe loty w poszukiwaniu pokarmu, choć robią to rzadziej niż karliki malutkie. Jak zauważyli Davidson-Watts i Jones, może to być związane z większą liczebnością kolonii karlika drobnego oraz niższym zapotrzebowaniem na energię dzięki efektywnej termoregulacji.
W okresie istnienia kolonii rozrodczych, w promieniu do 2 km od schronień zauważono zwiększoną obecność terenów podmokłych. Badacze uznali, że jest to działanie celowe, a nie przypadkowe. Większość osobników w kolonii korzystała z jednego schronienia od kwietnia do października.
Karlik drobny – rozmnażanie
Karlik drobny tworzy kolonie rozrodcze w okresie ciąży i karmienia młodych. Mogą one osiągać rozmiary znacznie przewyższające liczebnością kolonie karlika malutkiego, które zazwyczaj liczą mniej niż 200 osobników. Duże skupiska karlików drobnych bywają uciążliwe dla ludzi, głównie ze względu na intensywny zapach tych nietoperzy.
Wczesna ciąża u karlików drobnych przypada na maj, późna na czerwiec i lipiec, a okres laktacji trwa w sierpniu. W badaniach Lourneco i Palmeirima zaobserwowano, że wczesną wiosną nietoperze opuszczają schronienia, później niż ma to miejsce w czasie późnej ciąży czy laktacji. Może to być związane z dużymi rozmiarami kolonii rozrodczych, które wymagają specyficznych warunków.
Opis
Karlik drobny to niewielki nietoperz o długości ciała (bez ogona) wynoszącej 36–51 mm. Długość ucha mieści się w zakresie 9–13 mm. Przedramię ma długość 27,7–32,8 mm. Masa ciała waha się od 4 do 7,5 g.
Futro nietoperza jest brunatne z delikatnym, złotawym odcieniem oraz niewielkimi, trójkątnymi, zaokrąglonymi uszami. Koziołki są małe i przypominają kształtem rogaliki. Między nozdrzami znajduje się mały, ale wyraźny grzbiet. Charakterystyczne dla karlika są błony skrzydłowe, przedramiona i pyszczek, które mają barwę niemal identyczną jak grzbiet.
Echolokacja
Karlik drobny wykorzystuje do echolokacji dźwięki o częstotliwościach w zakresie od 53 do 86 kHz. Największa energia przypada na 55 kHz. Średni czas trwania tych sygnałów wynosi około 5,8 ms.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Pipistrellus pochodzi od włoskiego słowa pipistrello lub jego zdrobnienia vispitrello, które wywodzi się z łacińskiego vespertilio, oznaczającego „nietoperz”.
Nazwa gatunkowa pygmaeus pochodzi z łaciny. Oznacza „karłowaty”. Jest to zapożyczenie z greckiego słowa πυγμαιος (pugmaios), które również oznacza „karłowaty” lub „wielkości pięści”, od πυγμη (pugmē) – „pięść”.
Epitet cyprius odnosi się do Cypru. Pochodzi z łacińskiego Cyprius, oznaczającego „cypryjski” lub „pochodzący z Cypru”.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Cyweta afrykańska
- Błotniak zbożowy
- Wirus RSV – wszystko co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Soprano_pipistrelle [dostęp: 15.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Evgeniy Yakhontov. Licencja: CC BY-SA 3.0.