Cyweta afrykańska (Civettictis civetta) to duży drapieżnik z rodziny wiwerowatych. Zamieszkuje obszary Afryki Subsaharyjskiej. Jest to gatunek szeroko rozpowszechniony i powszechnie spotykany w lasach wtórnych oraz zadrzewieniach. Od 2008 roku figuruje na Liście Gatunków Najmniejszej Troski IUCN. W niektórych regionach jest celem polowań. Dziko odławiane osobniki są wykorzystywane do produkcji cywetonu – substancji stosowanej w przemyśle perfumeryjnym.
Cyweta afrykańska prowadzi głównie nocny tryb życia. Dni spędza, ukrywając się w gęstej roślinności. Jest samotnikiem o charakterystycznym umaszczeniu. Czarno-białe plamy na szorstkim futrze oraz pierścienie na ogonie tworzą doskonały kamuflaż. Czarna maska wokół oczu przypomina tę, którą mają szopy. Poza tym wyróżnia ją także duża tylna część ciała oraz wznoszący się grzebień na grzbiecie.
Gatunek jest wszystkożernym oportunistą. Poluje na drobne kręgowce, bezkręgowce i jaja. Zjada również padlinę i pokarm roślinny. Jako jeden z niewielu drapieżników potrafi spożywać toksyczne bezkręgowce, takie jak termity czy krocionogi. Szukając ofiar, polega głównie na zmysłach węchu i słuchu, a nie wzroku. Jest jedynym współcześnie żyjącym przedstawicielem rodzaju Civettictis.
Taksonomia
Nazwa naukowa Viverra civetta została wprowadzona w 1776 roku przez Johanna Christiana Daniela von Schrebera. Opisał on cywetę afrykańską na podstawie wcześniejszych relacji i raportów. Schreber jest uznawany za twórcę binominalnej nomenklatury tego gatunku. W 1915 roku Reginald Innes Pocock przeanalizował różnice strukturalne między kończynami cywety afrykańskiej a cywety indyjskiej (Viverra zibetha) znajdujące się w kolekcji zoologicznej Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. Ze względu na wyraźne różnice zaproponował utworzenie nowego rodzaju Civettictis, obejmującego jedynie gatunek Civettictis civetta.
W XX wieku zaproponowano kilka podgatunków cywety afrykańskiej:
- C. c. congica opisany przez Ángela Cabrerę w 1929 roku na podstawie okazu z górnego biegu rzeki Kongo.
- C. c. schwarzi, zaproponowany również przez Cabrerę w 1929 roku, dla okazów z Afryki Wschodniej.
- C. c. australis opisany przez Bengta G. Lundholma w 1955 roku, oparty na samcu typowym i trzech okazach paratypowych zebranych w pobliżu rzeki Olifants w północno-wschodniej prowincji Transwal.
- C. c. volkmanni, także opisany przez Lundholma w 1955 roku, pochodził z okolic Otavi w Namibii.
- C. c. pauli zaproponowany w 2000 roku przez Dietera Kocka, Künzela i Rayaleha na podstawie okazu zebranego w pobliżu wybrzeża w rejonie Dżibuti.
Badania z 1969 roku wykazały, że różnice w uzębieniu cywety afrykańskiej są na tyle znaczące, że uzasadniają klasyfikację w odrębnym rodzaju. Tym samym Civettictis został potwierdzony jako wyjątkowy rodzaj w rodzinie wiwerowatych.
Opis cywety afrykańskiej
Cyweta afrykańska wyróżnia się szorstkim, sztywnym futrem, którego kolor może się zmieniać od białego przez kremowożółty aż po czerwony na grzbiecie. Wzory na ciele – pasy, plamy i plamki – są głęboko brązowe lub czarne. Na tylnych kończynach dominują poziome linie. Na środkowej części ciała widoczne są plamy, które przechodzą w pionowe pasy w okolicach przednich kończyn. Głowa jest spiczasta, uszy małe i zaokrąglone. Przez drobne oczy przebiega czarny pas. Krótką i szeroką szyję zdobią dwa wyraźne czarne paski. Wzdłuż kręgosłupa, od szyi do nasady ogona, ciągnie się wznoszący grzebień grzbietowy. Jego włosy są dłuższe niż te znajdujące się na innych częściach ciała.
Czaszka jest wyposażona w dobrze rozwinięty grzebień strzałkowy. Zapewnia to dużą powierzchnię przyczepu mięśnia skroniowego. Łuk jarzmowy jest masywny, oferując miejsce dla mięśnia żwacza. W połączeniu z silną żuchwą sprawia to, że cyweta charakteryzuje się niezwykle silnym zgryzem. Jej formuła dentystyczna wynosi: 3.1.4.2 / 3.1.4.2.
Czarne łapy są zwarte, z pięcioma palcami na każdej. Podeszwy pozbawione są sierści. Pierwszy palec jest nieco cofnięty względem pozostałych. Długie, zakrzywione pazury są półwsuwalne. Długość ciała (bez ogona) wynosi od 67 do 84 cm. Ogon mierzy od 34 do 47 cm. Masa ciała waha się od 7 do 20 kg, przy czym przeciętnie wynosi od 11 do 15 kg. Jest to największy przedstawiciel rodziny wiwerowatych w Afryce, a na świecie tylko binturong może być cięższy. Średnia wysokość w kłębie wynosi 40 cm.
Zarówno samce, jak i samice posiadają gruczoły okołoodbytnicze i kroczowe, przy czym u samców są one większe. U samców gruczoły kroczowe znajdują się między moszną a penisem, a u samic między odbytem a sromem.
Siedliska
Cyweta afrykańska preferuje środowiska zapewniające odpowiednią osłonę, takie jak wysokie trawy i zarośla w pobliżu źródeł wody. Najczęściej występuje na sawannach, w lasach i w pobliżu rzek, gdzie wysoka roślinność umożliwia jej ukrycie się w ciągu dnia. W regionach Afryki Środkowej i Południowej regularnie spotykana jest w takich miejscach.
W Parku Narodowym Górnego Nigru w Gwinei była obserwowana podczas badań prowadzonych w latach 1996–1997. W Parku Narodowym Moukalaba-Doudou w Gabonie sfotografowano ją w pobliżu terenów leśnych w czasie badań w 2012 roku. Na terenie Parku Narodowego Płaskowyżu Batéké zarejestrowana została w galeriowym lesie wzdłuż rzeki Mpassa. Miało to miejsce podczas badań, które odbywały się w okresie od czerwca 2014 roku do maja 2015 roku.
W Republice Konga obecność gatunku potwierdzono w mozaice lasów i sawann w Parku Narodowym Odzala-Kokoua – na podstawie badań z 2007 roku. W kompleksie obszarów chronionych Dinder-Alatash na granicy Sudanu i Etiopii była obserwowana w trakcie badań między 2015 a 2018 rokiem. W Etiopii regularnie spotyka się ją także w masywie Degua Tembien na północy kraju.
Cyweta afrykańska – ekologia i zachowanie
Cyweta afrykańska pozostawia odchody w charakterystycznych stosach, nazywanych latrynami lub „cyweteriami”. W tych miejscach można znaleźć owoce, nasiona, chitynowe szczątki owadów, pierścienie krocionogów, a czasem kępy trawy. Badacze wciąż analizują rolę latryn tych zwierząt w mechanizmach rozsiewania nasion i regeneracji lasów.
Samce cywet, podobnie jak kotowate, znaczą teren, spryskując moczem obszary wokół swoich latryn. Drapieżniki wykorzystują również wydzielinę gruczołów okołoodbytowych do oznaczania terenów, które otaczają ich „cyweterie”. Znaczenia te są najczęściej rozmieszczone wzdłuż wydeptanych ścieżek. W 96,72% przypadków znajdują się w promieniu 100 metrów od latryn.
Cywety afrykańskie są samotnikami. W sytuacjach zagrożenia podnoszą grzebień na grzbiecie. Sprawia to, że wydają się większe i groźniejsze. Takie zachowanie odstraszające jest skuteczną formą obrony przed drapieżnikami.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Czyż złotawy
- Biegacz wręgaty
- Wirus RSV – wszystko co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/African_civet [dostęp: 14.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Николай Усик. Licencja: CC BY-SA 3.0.