Gęś mała

Gęś mała (Anser erythropus) jest gatunkiem dużego ptaka wodnego zaliczanego do rodziny kaczkowatych (Anatidae). Przedstawicieli tego gatunku łączy bliskie pokrewieństwo z gęsią białoczelną (Anser albifrons). Ptak zasiedla przede wszystkim północne rejony Palearktyki. Zasięg jego naturalnego występowania rozciąga się od Półwyspu Skandynawskiego na zachodzie do północno-wschodnich rejonów Syberii. W Polsce żyją jedynie nieliczne okazy gęsi małej. Najczęściej można je spotkać w okolicach Morza Bałtyckiego.

Taksonomia

Pierwszy opis gęsi małej powstał w 1758 roku. Stworzył go szwedzki przyrodnik Karol Linneusz. Charakterystyka ta zatytułowana Anas erythropus znalazła się w dziesięciotomowym dziele Systema Naturae. Badacz za pierwotne miejsce występowania ptaka uznał północną część Europy. Później wskazano, że żyje on głównie na północy Szwecji.

Obecnie gęś białą wraz z jedenastoma innymi gatunkami klasyfikuje się do rodzaju Anser. Nazwę tę zaproponował francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson. W obrębie gatunku nie wydziela się żadnych podgatunków.

Zasięg i siedlisko

Gęś mała przed nastaniem zimy migruje do południowej Europy. Za kierunek migracji obiera sobie przede wszystkim Bałkany oraz wybrzeże Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego. Część przedstawicieli tego gatunku zimuje także na terenie Japonii, Korei i Chin.

Niegdyś niektóre osobniki spędzały miesiące zimowe także w Wielkiej Brytanii. Obecnie jednak rzadko można je tam spotkać. Dzieje się tak głównie z uwagi na drastyczny spadek liczebności populacji ptaka na Wyspach Brytyjskich.

Gęsi małe ze względu na atrakcyjny wygląd cieszą się dużą popularnością wśród prywatnych hodowców. Reprezentantów tego gatunku można także spotkać w ogrodach zoologicznych. Nie każdemu ptakowi odpowiada jednak życie w niewoli. Dlatego też często zdarzają się ucieczki gęsi małej z zoo lub prywatnych hodowli. Pojedyncze osobniki często dołączają do stad mieszanych złożonych z przedstawicieli innych gatunków gęsi.

Opis

Gęś mała jest bardzo podobna z wyglądu do gęsi białoczelnej (Anser albifrons). Oba ptaki różnią się między sobą głównie rozmiarem ciała. Gęś mała zwykle dorasta do długości od 53 do 66 cm przy rozpiętości skrzydeł wynoszącej 120–135 cm. To sprawia, że jest ona  niewiele większa od kaczki krzyżówki (Anas platyrhynchos). Do charakterystycznych cech gęsi małej zalicza się też szare upierzenie na skrzydłach oraz pomarańczowe łapy.

Między oczami i w okolicach dziobu ptaka zlokalizowana jest  biała plama sięgająca aż do czubka głowy. Brzuch zwierzęcia zdobią natomiast szerokie czarne pręgi. Oczy ptaka otaczają wyraźnie widoczne żółte pierścienie.

Rozmnażanie

Gęś mała buduje gniazda na ziemi. Na swoje siedliska zwykle wybiera niewielkie wgłębienia zlokalizowane na wzniesieniach. Ich dno wyścieła swoim puchem, a także zebraną trawą i gałązkami. Samica składa jaja na przełomie maja i czerwca. Zwykle jeden lęg składa się z 4 lub 5 jaj, których okres inkubacji trwa niecały miesiąc. Wysiadywaniem jaj zajmuje się samica. Samiec natomiast pomaga swojej partnerce w wychowywaniu piskląt. Młode osobniki stają się niezależne od swoich rodziców w wieku około 40 dni.

Ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje gęś małą za gatunek zagrożony wyginięciem. Stąd też w ostatnich latach podjęto szereg inicjatyw służących ochronie tego ptaka i zwiększeniu jego populacji w naturalnych siedliskach. Jedną z nich są programy wprowadzania nowych osobników na tereny, gdzie doszło już do wymarcia gatunku (lub żyją tam jedynie nieliczne okazy). Między innymi gęsi małych dotyczy też międzynarodowe porozumienie o ochronie wędrownych ptaków wodnych Afryki i Eurazji (AEWA).

Populacja fennoskandzka

Populację gęsi białej na Półwyspie Fennoskandzkim szacuje się na około 80 osobników (20 par lęgowych). Ptaki te najczęściej budują gniazda i wydają na świat młode w północnych rejonach Norwegii. Przed nastaniem zimy migrują natomiast do Grecji, Bułgarii lub Turcji. Przelatując nad terytorium Węgier zatrzymują się na dłużej w Parku Narodowym Hortobágy. Tam pozostają przez kilka tygodni zarówno w okresie jesiennym, jak i wiosennym.

Druga część populacji fennoskandzkiej ma swoje miejsca lęgowe na północy Szwecji. W 2015 roku liczyła ona 15 par lęgowych, czyli  około 50 osobników. Ptaki te na zimę przenoszą się na terytoria Holandii oraz Niemiec. Zgodnie z danymi zawartymi na Czerwonej Liście IUCN z 2015 roku, wspomniana część populacji fennoskandzkiej była w tym czasie krytycznie zagrożona wyginięciem.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Czy astronomowie znaleźli sfery Dysona?
• Zorza polarna – czym jest, jak powstaje i gdzie możemy ją zaobserwować?
• Kosmiczne śmieci – co to? Jak powstają? Czy mogą być niebezpieczne?

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Lesser_white-fronted_goose [dostęp: 16.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Olaf Oliviero Riemer. Licencja: CC BY-SA 3.0.