Bąk zwyczajny (Botaurus stellaris), znany też jako bąk, jest gatunkiem dużego wodnego ptaka zaliczanego do rodziny czaplowatych (Ardeidae). W obrębie tego gatunku zazwyczaj wydziela się dwa podgatunki – południowy (Botaurus stellaris capensis) i północny (Botaurus stellaris stellaris). Ten pierwszy uważany jest za podgatunek endemiczny. Występuje on tylko w południowych rejonach kontynentu afrykańskiego. Natomiast północny gatunek nominatywny Botaurus stellaris stellaris zasiedla rozległe tereny Europy oraz północnej Afryki.
Bąki zwyczajne najchętniej przebywają na terenach pokrytych różnego rodzaju zaroślami (np. trzcinowiskami albo wrzosowiskami) Przedstawicieli tego gatunku rzadko można natomiast spotkać na otwartych przestrzeniach. Bąki zalicza się do zwierząt drapieżnych.
Zachowanie
Bąki zwyczajne z natury są samotnikami. Zwykle przemieszczają się wśród trzcin. W przypadku zauważenia potencjalnej ofiary zastygają w bezruchu. Tak czekają na najlepszą okazję do schwytania zdobyczy. Także w obliczu niebezpieczeństwa nieruchomieją w charakterystycznej postawie, z dziobem uniesionym do góry. Bąki zwyczajne w tej pozycji znakomicie wtapiają się w otoczenie. Kontury ich ciala stają się bowiem niewidoczne na pierwszy rzut oka.
Pióra puchowe zlokalizowane w okolicach klatki piersiowej bąka wydzielają specjalną substancję o konsystencji przypominającej puder. Służy ona do eliminowania śluzu i nieprzyjemnego zapachu węgorzy zjedzonych przez ptaka. Bąki zwyczajne wykazują się wzmożoną aktywnością niedługo przed wschodem słońca i tuż po jego zachodzie. W poszukiwaniu pożywienia zwykle przemieszczają się po lądzie lub w wodzie. Choć potrafią latać, w praktyce rzadko to robią. Zwykle wzbijają się w powietrze jedynie w celu przetransportowania zdobytego pokarmu do gniazda, gdzie przebywają młode.
Żerowanie i rozmnażanie
Dieta bąków jest zróżnicowana. Z reguły w jej skład wchodzą płazy oraz drobne ssaki. Ptaki te chętnie spożywają kraby, krewetki, żaby, ślimaki, myszy, a także węgorze i traszki. Żywią się także mniejszymi ptakami oraz ich jajami i pisklętami. Do ich ulubionych przysmaków należą także owady. Dotyczy to w szczególności koników polnych, chrząszczy oraz ważek.
Dla bąków zwyczajnych charakterystyczna jest poligamia. Każdy samiec zapładnia jaja kilku samic. Budowaniem gniazd zajmują się wyłącznie osobniki płci żeńskiej. Zwykle do tego celu używają źdźbeł trawy oraz kawałków trzciny (także tych pochodzących z poprzedniego roku). Typowe siedlisko zwykle ma średnicę około 30 cm.
Samice jednorazowo składają od 4 do 6 jaj. Ich skorupki zwykle mają oliwkowo-brązowy kolor. Mogą też być pokryte ciemniejszymi plamkami. Czas inkubacji wynosi około 26 dni. Po upływie tego czasu na świat przychodzą pisklęta. Początkowo przebywają one wyłącznie w gnieździe. Później zaczynają pływać razem z samicą. Matka karmi młode częściowo przetrawionym pożywieniem.
Głos
Samce bąków zwyczajnych wydają naprzemiennie wznoszące się i opadające odgłosy, które przypominają ryk byka lub trąbienie. Dźwięki te najczęściej można usłyszeć w okresie od stycznia do kwietnia (czyli w sezonie godowym). Do uszu człowieka docierają one z odległości nawet 5 km.
Status
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje bąka zwyczajnego za gatunek „najmniejszej troski. Oznacza to, że ptakowi temu w najbliższym czasie nie grozi wyginięcie. Dla liczebności populacji tego zwierzęcia największe zagrożenie stanowi degradacja naturalnych siedlisk. Systematyczne zmniejszanie się powierzchni mokradeł doprowadziło do drastycznego spadku liczby przedstawicieli podgatunku południowego. Mimo tych niekorzystnych tendencji populacja bąków jest na tyle duża, że jak dotąd nie ma konieczności obejmowania tego ptaka szerzej zakrojonymi działaniami ochronnymi.
Taksonomia i etymologia
Pierwszy naukowy opis bąka pochodzi z 1603 roku. Jego autorem był Ulisse Aldrovandi, który zaproponował łaciński termin Ardea asteria sive stellaris. Niecałe 60 lat później została ona przemianowana na Ardea stellaris botaurus. Słynny szwedzki przyrodnik Karol Linneusz wskazał, że ptaka należy nazywać Ardea stellaris. Miało to miejsce w 1758 roku.
Opis
Bąka zwyczajnego wyróżniają dość duże rozmiary ciała. Dorosłe osobniki zwykle mierzą od 69 do 81 cm długości przy rozpiętości skrzydeł na poziomie od 100 do 130 cm. Ich waga wynosi od 870 do 1940 g.
Ptaki na głowie i karku mają czarne upierzenie. Każde pióro zdobi charakterystyczne prążkowane obrzeże. Prążki utrzymują się także na ciemnym grzbiecie. Od tej części ciała wyraźnie odcina się rdzawa szyja pokryta paskami. Nad okiem ptaka można zauważyć żółtą linię. Brązowe paski biegną też przez cały brzuch i klatkę piersiową zwierzęcia porośniętą piórami w żółtym odcieniu. Na rdzawym ogonie można podziwiać ciemne smużki i plamki.
Zasięg występowania i siedlisko
Bąk zwyczajny gniazduje w strefie klimatu umiarkowanego. Przedstawicieli tego gatunku w sezonie lęgowym najczęściej spotyka się na terenie Europy, Azji i północnej Afryki. Ich liczne populacje występują w pasie od wschodniej Syberii i gór Uralu na północy po Morze Śródziemne, Morze Czarne, Iran, Afganistan, Kazachstan, Mongolię i Chiny na południu. Obecność tych ptaków w nieco mniejszym zakresie obserwuje się także w Maroku, Algierii i Tunezji. Bąki najchętniej przebywają w pobliżu podmokłych łąk i trzcinowisk. Terytoria tych ptaków z reguły mają powierzchnię około 20 ha.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Zausznik – perkoz zausznik
- Weta olbrzymia
- Wirus RSV – wszystko co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Eurasian_bittern [dostęp: 08.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Charles J. Sharp. Licencja: CC BY-SA 4.0.