Nietoperze to zwierzęta, które budzą lęk. Ze względu na to, że są widoczne głównie w nocy, reprezentują w kulturze ciemność, mrok, a także śmierć i szatana. Ze względu na swój wygląd, przypominający szczura i ptaka, są też znakiem dwulicowości oraz hipokryzji. W Księdze Izajasza razem z kretami symbolizują opuszczone miejsce: „owego dnia człowiek wyrzuci kretom i nietoperzom bożki swe srebrne i bałwany złote, zrobione po to, by im cześć oddawał”1.
Podsumowując, ssaki te nie są kojarzone z niczym pozytywnym, a w dodatku wzbudzają strach. Kobiety często boją się, że zwierzęta mogą wplątać się im we włosy. Oprócz tego złą sławę przyniosły im bajki i inne produkcje filmowe, które pokazują te stworzenia jako krwiopijne stwory. Przywykło się też mówić, że nietoperze są ślepe. Czy jednak jest to prawda?
Czy nietoperz widzi?
Nietoperze gniazdują w dzień, a polują w nocy. Z czego to wynika? Po pierwsze, mięsożerne gatunki tych ssaków dzięki takiemu trybowi życia mogą mieć przewagę nad ofiarami, które są nieaktywne lub śpią w nocy. Ponadto polowanie nocną porą i ukrywanie się w ciemnych jaskiniach oraz zakątkach w dzień sprawia, że nietoperze są skryte przed innymi drapieżnikami.
Wyruszanie na łowy nocą oznacza, że zwierzę nie jest wystawione na ekspozycję słoneczną, która mogłaby sprawić, że ciało nietoperza pochłaniałoby ciepło, zamiast je odbijać, przez co traciłoby więcej wody i energii niezbędnej do termoregulacji.
Wiemy zatem dlaczego nietoperze polują w nocy, jednak w jaki sposób namierzają swoje ofiary? Zapewne słyszeliśmy, że nietoperze do sprawnego poruszania się w ciemnościach używają echolokacji. Czym ona jednak właściwie jest?
Echolokacja – co to jest?
Echolokacja to proces lokalizowania odległych lub wręcz niewidocznych obiektów za pomocą fal dźwiękowych, odbitych przez ofiarę z powrotem do nietoperza. Impulsy echolokacyjne to seria krótkich dźwięków, która u nietoperzy osiąga częstotliwość (zależnie od gatunku) od 11 do 212 tysięcy Hz. Wysyłanie impulsów jest powtarzane w różnym tempie, zależnie od okoliczności, zazwyczaj jest to jeden impuls na sekundę. Im zwierzę znajduje się bliżej ofiary, tym większa częstotliwość dźwięków na sekundę (może być ich nawet kilkaset, np. u nietoperza, który znajduje się nieopodal celu)2. Te krótkie dźwięki zazwyczaj są poza skalą słuchu ludzi.
Nietoperz po wysłaniu impulsów echolokacyjnych analizuje echo dźwięków, by określić kierunek, dystans, prędkość, a nawet wielkość obiektów odbijających impulsy3. Dzięki tej zdolności nietoperz może lokalizować, a także śledzić ofiary oraz przeszkody, które znajdują się na lądzie bądź przebywają i poruszają się w powietrzu. Wysyłane przez zwierzę impulsy potencjalnie mogą też służyć jako sygnały o zabarwieniu komunikacyjnym, które są zrozumiałe dla innych nietoperzy z tego samego gatunku.
Czy nietoperze są ślepe?
Najprostsza odpowiedź na to pytanie brzmi: nie, nie są ślepe. W rzeczywistości zakres ich wzroku jest podobny lub niemal dorównuje zasięgowi i jakości wzroku człowieka. Jednak o wiele bardziej polegają one na zdolności echolokacji, która jest szczególnie przydatna dla nietoperzy w przypadku prób lokalizowania w nocy małych latających owadów.
Trochę więcej o echolokacji nietoperzy
Wykorzystanie w trakcie polowania echolokacji nie jest tak łatwym zadaniem, jakby się mogło wydawać. Posługiwanie się impulsami wymaga nie tylko wrażliwych uszu, ale też ogromnego zaangażowania ośrodków głosowych i słuchowych mózgu. Układ nerwowy nietoperza musi od wysłanych przez siebie impulsów odróżniać dźwięki wydane przez inne osobniki, a także analizować zmiany w impulsach odbitych przez swoją ofiarę. Wszystko to dzieje się w ciągu kilku tysięcznych sekundy. Naukowcy w laboratorium zbadali, że nietoperze są w stanie nie tylko zidentyfikować, ale też ścigać i złapać dwie muszki owocowe… na sekundę (!)4.
Mimo że nietoperze widzą, to jednak wykorzystywany przez te ssaki system echolokacji jest bardziej dokładny, co pozwala im na dokonywanie dość niezwykłych osiągnięć, takich jak np. zlokalizowanie i uniknięcie przewodów o średnicy 0,1 lub nawet 0,08 mm, co czyni je jedynymi w swoim rodzaju.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Jakie zwierzęta żyją najdłużej, a jakie najkrócej?
- Zobacz, jakie są najbrzydsze zwierzęta na świecie
- Jaki jest największy dinozaur na świecie?
- Ile żyje patyczak, jak o nie dbać, co jedzą, ciekawostki
- Jakie są największe żółwie na świecie?
Przypisy
1. Biblia Tysiąclecia, Księga Izajasza 2,20.
2. Echolocation, [w:] Britannica online, https://www.britannica.com/science/echolocation [dostęp: 29.01.2025].
3. D. Gouge, S. Li, S. Nair, Bats, [w:] College of Agriculture & Life Sciences, lipiec 2015.4. Bat. Orientation, [w:] Britannica online, https://www.britannica.com/animal/bat-mammal/Orientation [dostęp: 29.01.2025].
© Źródło zdjęcia głównego: pixabay.