Wieloszczety (Polychaeta) jest to bardzo zróżnicowana pod względem morfologicznym grupa morskich pierścienic (Annelida). W skład tej grupy wchodzą przedstawiciele różnych gatunków, które łączy jedna cecha wspólna – jest nią segmentowa budowa ciała. Każdy segment ma po jednej parze tzw. parapodiów, czyli pranóży. Są to mięsiste wypustki pokryte pękami szczecin zbudowanych z chityny.

Szacuje się, że liczba gatunków należących do wieloszczetów wynosi około 10.000. Wśród najbardziej znanych wymienia się m.in. robaki palolo oraz robaki pompejańskie.

Wieloszczety występują powszechnie niemal w każdym zakątku świata. Są one doskonale przystosowane do życia w różnorodnych warunkach środowiskowych. Organizmy te zamieszkują zarówno zimne, niedostępne dla człowieka głębiny oceanu, jak i tereny w pobliżu kominów hydrotermalnych, gdzie panują ekstremalnie wysokie temperatury. Można je spotkać na różnych głębokościach. Niektóre gatunki zasiedlają płytkie wody oceaniczne. Dla innych natomiast naturalnym środowiskiem życia jest znajdująca się na poziomie prawie 11 km pod poziomem morza Głębia Challengera, czyli najgłębszy zbadany punkt Ziemi. Wieloszczety żyją przede wszystkim w morzach i oceanach. Tylko niewielka grupa tych organizmów (ok. 170 gatunków) preferuje środowisko słodkowodne.

Opis

Długość ciała większości wieloszczetów  wynosi około 10 cm. Reprezentanci niektórych gatunków mogą jednak dorastać nawet do 3 m (np. Eunice aphroditois). Dużą część wieloszczetów wyróżnia jaskrawe ubarwienie. Niektóre z nich ulegają zjawisku iryzacji, czyli powstawania tęczowych barw na ciele. Charakterystyczną cechą innych organizmów jest natomiast zdolność do bioluminescencji, czyli świecenia w ciemności. Zlokalizowane na wszystkich segmentach ciała parapodia mogą pełnić zarówno funkcje ruchowe, jak i oddechowe.

Budowa ciała wieloszczetów jest zróżnicowana. W praktyce oznacza to możliwość łatwego przystosowania się do różnych warunków środowiskowych. Niektóre wieloszczety dryfują swobodnie w wodzie, inne natomiast przebywają na dnie zbiorników wodnych. Są też takie organizmy, które prowadzą pasożytniczy tryb życia.

W porównaniu do innych pierścienic, wieloszczety mają bardziej rozbudowaną głowę. Ta część ciała, zwana prostomium, wyposażona jest w różnorodne narządy zmysłów. Do najważniejszych z nich zalicza się oczy, które w zależności od gatunku mogą mieć pęcherzykowaty kształt lub być prostymi plamkami barwnikowymi.

Anatomia wewnętrzna i fizjologia

Zewnętrzną powierzchnię ciała wieloszczetów zazwyczaj pokrywa nabłonek z kutykulą, który stanowi warstwę ochronną dla mięśni odpowiedzialnych za poruszanie pranóżami. U większości gatunków widoczny jest charakterystyczny podział jamy ciała na segmenty. Zdarzają się jednak również organizmy, których budowa ciała jest bardziej jednorodna.

Dieta wieloszczetów jest zróżnicowana. Organizmy te mogą być drapieżnikami, roślinożercami, padlinożercami, filtratorami lub pasożytami W zależności od rodzaju przyjmowanego przez te zwierzęta pokarmu mają one różne otwory gębowe.  Charakterystyczną cechą niektórych gatunków są mocno rozwinięte szczęki i lekko wysuwana gardziel służąca do chwytania pożywienia.

Wymiana gazowa u wieloszczetów zachodzi głównie przez skórę. Zazwyczaj do tego samego celu wykorzystywane są również zewnętrzne skrzela połączone z parapodiami. Wieloszczety w większości przypadków mają prosty, ale dobrze rozwinięty układ krwionośny. U pozostałych gatunków natomiast transportowanie tlenu odbywa się za pośrednictwem tzw. hemolimfy, czyli płynów krążących w jamie ciała.

Ekologia

Wieloszczety żyją głównie w wodach morskich. Niektóre z tych organizmów zasiedlają także rzeki i jeziora, jak również wilgotne środowiska lądowe. Większość wieloszczetów prowadzi drapieżniczy tryb życia. Niektóre z tych pierścienic żyją w planktonie, inne są komensalami albo pasożytami. Te ostatnie żywią się zazwyczaj skórą, krwią lub innymi wydzielinami.

Formy mobilne wieloszczetów (Errantia) na ogół mają dobrze rozwinięte narządy zmysłów i szczęki. Natomiast formy osiadłe (Sedentaria) wyposażone są w skrzela i czułki służące do oddychania i pobierania pokarmu.

Wśród wieloszczetów wyróżnia się np. takie gatunki:

• robak pompejański (Alvinella pompejana) – jeden z najbardziej odpornych na ciepło organizmów, żyjący w pobliżu kominów hydrotermalnych występujących na Oceanie Spokojnym,
• Hesiocaeca methanicola – zamieszkujący złoża lodu metanowego,
• Lamellibrachia luymesi – robak osiadły, którego długość życia może wynosić nawet 250 lat,
• robak Bobbit (Eunice aphroditois) – drapieżnik, który może mieć długość nawet do 3 metrów.

Rozmnażanie

Wieloszczety z reguły są rozdzielnopłciowe. W tej grupie pierścienic wyróżnia się także gatunki obojnacze. Organizmy te pozbawione są stałych narządów rozrodczych. Gamety rozwijają się we wnętrzu ciała, skąd są uwalniane do wody. Tam dochodzi do zapłodnienia.

U wieloszczetów występuje również epitokia. Jest to proces polegający na tworzeniu nowych segmentów ciała pełniących funkcje rozrodcze. Początek ostatniej kwadry księżyca jest sygnałem dla tych zwierząt do rozrodu.

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Polychaete [dostęp: 10.09.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Nick Hobgood. Licencja: CC BY-SA 3.0.