Cierniówka, pokrzewka cierniówka (Curruca communis) to powszechnie występujący gatunek pokrzewki. Gniazduje na terenie całej Europy oraz w dużej części umiarkowanej strefy Azji Zachodniej. Ten niewielki ptak wróblowaty charakteryzuje się silnym instynktem migracyjnym. Zimy spędza w tropikalnych rejonach Afryki, na Półwyspie Arabskim oraz w Pakistanie.
Taksonomia
Angielski ornitolog John Latham po raz pierwszym opisał cierniówkę w 1783 roku w swoim dziele A General Synopsis of Birds. W uzupełnieniu tej pracy, opublikowanym w 1787 roku, Latham wprowadził nazwę binominalną Sylvia communis. Epitet gatunkowy communis pochodzi z łaciny. Oznacza „powszechny”. Obecnie cierniówka jest zaliczana do rodzaju Curruca, zaproponowanego przez niemieckiego przyrodnika Johanna Matthäusa Bechsteina w 1802 roku.
Chociaż na pierwszy rzut oka pokrzewka cierniówka może wydawać się blisko spokrewniona z pokrzewką jarzębatką, to badania sugerują, że te dwa gatunki nie są ze sobą blisko związane. Okazuje się, że biała barwa gardła, cecha występująca u obu gatunków, nie jest wiarygodnym wskaźnikiem pokrewieństwa w obrębie rodzaju Curruca. Molekularne badania filogenetyczne rodziny Sylviidae, opublikowane w 2011 roku, potwierdziły, że cierniówka i pokrzewka jarzębatka należą do różnych kładów. Wyklucza to ich bezpośrednie pokrewieństwo.
Wyróżnia się cztery podgatunki cierniówki:
- C. c. communis (Latham, 1787). Gniazduje w Europie, północnej Turcji i północnej Afryce. Zimuje w zachodniej i centralnej Afryce.
- C. c. volgensis (Domaniewski, 1915). Gniazduje w południowo-wschodniej Rosji europejskiej, zachodniej Syberii i północnym Kazachstanie. Zimuje we wschodniej i południowej Afryce.
- C. c. icterops (Ménétries, 1832). Gniazduje od centralnej Turcji po Turkmenistan i Iran. Zimuje we wschodniej i południowej Afryce.
- C. c. rubicola (Stresemann, 1928). Gniazduje w górach Azji Centralnej. Zimuje we wschodniej i południowej Afryce.
Opis
Cierniówka jest jednym z kilku gatunków rodzaju Curruca, u których występuje wyraźny dymorfizm płciowy w ubarwieniu. Zarówno samce, jak i samice mają głównie brązowe upierzenie na grzbiecie oraz jasnobrązowe na spodzie, z kasztanowymi krawędziami lotek drugorzędowych. Dorosły samiec wyróżnia się jednak szarą głową i białym gardłem. Samica natomiast nie posiada szarej barwy na głowie. Jej gardło ma bardziej stonowany, matowy kolor.
Śpiew cierniówki jest szybki i chrapliwy, o zadziornym tonie. Charakterystyczny, szorstki i lekko nosowy głos przypomina brzmieniem „wed-wed” lub „woid-woid”. W sytuacji zagrożenia ptak wydaje przeciągłe, chropowate „tschehr”, które jest podobne do alarmowego odgłosu wydawanego przez pokrzewki kasztanowate (Curruca undata).
Zasięg występowania
Cierniówka zamieszkuje otwarte tereny oraz obszary uprawne. Gniazda zakłada w niskich zaroślach lub wśród jeżyn. Samica składa od 3 do 7 jaj. Podobnie jak większość innych pokrzewek, także i cierniówka jest owadożerna. W jej diecie pojawiają się jednak również jagody i inne miękkie owoce.
W Europie populacje cierniówek zachodnich i wschodnich różnią się strategiami pierzenia oraz gromadzenia zapasów energii przed migracją. Ptaki dostosowują te procesy do dostępności pożywienia, zarówno na terenach lęgowych, jak i zimowiskach. Pozwala im to optymalnie przygotować się do długich podróży.
Biotop
Cierniówka wyróżnia się spośród innych pokrzewek najmniejszymi wymaganiami siedliskowymi. Zasiedla śródpolne zarośla, a nawet niewielkie, gęste kępy krzewów czy bylin, szczególnie na nasłonecznionych stanowiskach. Ta cecha sprawia, że obserwacja tego ptaka bywa trudna. Jako jedyna z pokrzewek potrafi zamieszkiwać tereny bezdrzewne, charakterystyczne dla krajobrazu rolniczego i łąkowego.
Spotkać ją można na obrzeżach miast, terenach ruderalnych, skrajach lasów, na zrębach, w ogrodach, sadach, parkach, wrzosowiskach oraz przydrożnych kępach krzewów. Często pojawia się także w pobliżu strumieni, na łąkach, miedzach, w rowach i na polach. Unika jednak zwartych zarośli i lasów, choć bywa widywana również w piętrze kosodrzewiny. Dzięki takiej plastyczności ekologicznej jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych gatunków w swoim rodzaju.
Okres lęgowy
Toki
Cierniówka to gatunek monogamiczny. Na lęgowiska wraca z zimowisk w kwietniu i maju. Okres lęgowy przypada na miesiące od maja do lipca. Ptaki te wyprowadzają dwa lęgi w roku. Pierwszy zwykle odbywa się w maju i czerwcu, a drugi od czerwca do lipca.
Samce cierniówek prezentują efektowne loty tokowe, przypominające nieco zachowanie świergotków. Podczas śpiewu wznoszą się z wierzchołka krzewu, lecą ukośnie ku górze, a następnie, pod podobnym kątem, powoli opadają w dół. Lądują zazwyczaj na eksponowanych wierzchołkach roślin, z których kontynuują swoją pieśń, zwracając uwagę potencjalnych partnerek.
Gniazdo
Gniazdo cierniówki to luźna konstrukcja zbudowana z suchych źdźbeł trawy i liści, usytuowana tuż nad ziemią, w środku gęstego krzewu. Często jest dodatkowo porośnięte roślinnością zieloną. Zapewnia to lepsze maskowanie. Nierzadko można na nim dostrzec kokony owadów, które przyczepiają się do materiałów budulcowych. Gniazdo tworzone jest wspólnie przez oba ptaki. Podkreśla to ich zaangażowanie w proces lęgowy.
Jaja
Cierniówka wyprowadza w ciągu roku jeden lub dwa lęgi. W maju lub czerwcu samica składa od 4 do 6 jaj o zielonkawym zabarwieniu. Ozdobione są one gęstym brązowym lub szarym nakrapianiem na skorupce. Takie ubarwienie jaj pomaga w ich kamuflażu, co zwiększa szanse na przetrwanie lęgu.
Wysiadywanie i pisklęta
Jaja cierniówki są wysiadywane przez oboje rodziców. Proces ten trwa około 12–13 dni. Niestety, często zdarza się, że ptaki wysiadują także pisklęta kukułek, które korzystają z ich opieki. Młode opuszczają gniazdo po około 14 dniach. Nadal są jednak karmione przez matkę i ojca. Wnętrza ich paszcz mają charakterystyczne brudnoczerwone zabarwienie z żółtymi brzegami. Na językach widoczne są dwie owalne, ciemnoszare plamy o niewyraźnych krawędziach.
Na zimowiska cierniówki odlatują głównie we wrześniu, choć niektóre osobniki zaczynają migrację już w sierpniu. Kierują się wówczas na okołorównikowe tereny Afryki, gdzie spędzają zimowe miesiące.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kakapo
- Heloderma arizońska – gila
- Zaskakujące cząsteczki dinozaurów
- Kurczące się ryjówki kontra ewolucja
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Common_whitethroat [dostęp: 17.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Andreas Trepte. Licencja: CC BY-SA 2.5.
