Bezżuchwowce (Agnatha) zwane też bezszczękowcami to prymitywne, niemające szczęk wodne kręgowce. Do tej grupy zalicza się zarówno żyjące obecnie zwierzęta minogokształtne i śluzicokształtne, jak i wymarłe Thelodonti, Heterostraci i kostnopancerne. Współczesne bezżuchwowce stanowią grupę siostrzaną do wszystkich kręgowców ze szczękami, nazywanych szczękowcami lub żuchwowcami.
W obrębie występujących współcześnie grup minogów i śluzic wydziela się łącznie około 120 gatunków. Zwierzęta te, choć należą do kręgowców, wtórnie utraciły kręgi.
Metabolizm
Bezszczękowce należą do zwierząt zmiennocieplnych. To oznacza, że nie wykorzystują one metabolicznej produkcji ciepła do utrzymywania stałej temperatury ciała. W zimnej wodzie ich metabolizm przebiega wolno. Dzięki temu do przeżycia potrzebują stosunkowo niewielkiej ilości pokarmu. Przewód pokarmowy minogów i śluzic zbudowany jest jednolicie na całej długości. Jego charakterystyczną cechą jest brak wyraźnie wyodrębnionego żołądka.
Minogi żywią się niektórymi rybami i ssakami. Po przyczepieniu się do ciał swoich ofiar wstrzykują do ich krwi substancje przeciwzakrzepowe, a następnie wysysają ją. Natomiast śluzice są padlinożercami. Głównym składnikiem ich diety są martwe zwierzęta, których ciała rozrywane są przy użyciu ostrych zębów. Możliwości żerowania bezszczękowców są ograniczone z uwagi na niemożność gryzienia pokarmu.
Morfologia
Współczesne bezżuchwowce nie mają szczęk ani podwójnych płetw. Ich charakterystyczną cechą jest struna grzbietowa obecna zarówno w fazie larwalnej, jak i dorosłej. Bezszczękowce mają też od kilku do kilkunastu par worków skrzelowych.
U minogów występuje światłoczułe oko ciemieniowe (szyszynkowe), które pełni podobną funkcję jak szyszynka u ssaków. Bezżuchwowce są zwierzętami rozdzielnopłciowymi. Zapłodnienie i rozwój młodych osobników odbywa się poza organizmem samicy. Nie stwierdzono występowania opieki rodzicielskiej u przedstawicieli gatunków zaliczanych do bezżuchwowców. Serca bezszczękowców składają się z dwóch komór. Zwierzęta te mają chrzęstny szkielet.
Pokrycie ciała
Wymarłe gatunki bezszczękowców w większości przypadków miały ciała pokryte ciężkim pancerzem skórnym albo drobnymi łuskami. Natomiast współczesne bezżuchwowce pokrywa gładka, pozbawiona łusek skóra. Na jej powierzchni występują liczne gruczoły śluzowe. Wydzielany przez nie w dużych ilościach śluz skutecznie chroni zwierzęta przed drapieżnikami.
Płetwy
Żyjące współcześnie bezżuchwowce mają płetwę grzbietową i ogonową. Nie mają natomiast podwójnych płetw. To odróżnia je od większości wymarłych przodków.
Rozmnażanie
U minogów i śluzic występuje rozmnażanie zewnętrzne. Rodzice nie opiekują się swoim potomstwem. Bezszczękowce rozmnażają się tylko raz w życiu. Po złożeniu i zapłodnieniu jaj umierają zazwyczaj w przeciągu kilku dni. Dzieje się tak na skutek przedostawania się grzybów do jelit przez otwartą po zapłodnieniu zewnętrznym kloakę.
Śluzice składają około 30 jaj przez całe życie. Minogi rozmnażają się w słodkowodnych rzekach. W okresie tarła samce i samice budują gniazdo, a następnie zakopują jaja na głębokości około 2,5 cm pod osadem. U minogów występuje krótki, trwający cztery lata etap larwalny. Po jego zakończeniu poszczególne osobniki osiągają dorosłość.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Agnatha [dostęp: 27.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
