Banteng azjatycki, czy po prostu banteng (Bos javanicus) to dziki gatunek bydła. Występuje w Azji Południowo-Wschodniej. Mierzy od 1,9 do 3,68 m długości. Dzikie osobniki są zwykle większe i cięższe od udomowionych, choć wyglądają podobnie. Bantengi wykazują silny dymorfizm płciowy. Dorosłe byki są ciemnobrązowe lub czarne i mocniej zbudowane od krów, które mają smuklejszą sylwetkę i jasnobrązowe lub kasztanowe ubarwienie. Charakterystyczna biała plama na zadzie oraz rogi o długości od 60 do 95 cm występują u obu płci. Wyróżnia się trzy podgatunki tych zwierząt.
Bantengi żyją w stadach liczących od dwóch do czterdziestu osobników, zwykle z jednym dominującym samcem. Żerują zarówno w dzień, jak i w nocy, szczególnie w obszarach narażonych na działalność człowieka. Są roślinożerne. Ich dieta obejmuje trawy, pędy, liście, kwiaty i owoce. Choć potrafią przetrwać długie okresy suszy, regularnie piją, gdy mają taką sposobność.
Najliczniejsze populacje dzikich bantengów można znaleźć na Jawie, w Kambodży oraz prawdopodobnie na Borneo i w Tajlandii. Udomowione osobniki występują m.in. na Bali, Sulawesi, Sumbawie, a także w Australii, Malezji i Nowej Gwinei. Populacje zdziczałe zaobserwowano w Sabah i północnym terytorium Australii. Bantengi hodowlane są cenione za mięso. Rzadziej wykorzystuje się je jako zwierzęta pociągowe.
Dziki banteng został sklasyfikowany jako krytycznie zagrożony na Czerwonej Liście IUCN. Populacja zmniejszyła się o ponad 50% w ostatnich dekadach z powodu kłusownictwa, utraty siedlisk i chorób. Co ciekawe, banteng jest drugim zagrożonym gatunkiem, który udało się sklonować, a jego klon był pierwszym, który przetrwał okres niemowlęcy.
Taksonomia
Banteng po raz pierwszy został opisany w 1823 roku przez niemieckiego przyrodnika Josepha Wilhelma Eduarda d’Altona. Nazwa „banteng” pochodzi z języków jawajskiego i sundajskiego. D’Alton opisał gatunek na podstawie dwóch czaszek z Jawy.
W 1956 roku Dirk Albert Hooijer z Rijksmuseum van Natuurlijke Historie w Lejdzie, gdzie przechowywano czaszki, zauważył, że d’Alton użył nazwy Bibos javanicus lub Bos (Bibos) javanicus dla opisu samca, w zależności od uznania Bibos za podrodzaj. W 1830 roku zaproponowano nazwę Bos leucoprymnus jako synonim. Miała ona odnosić się do hybrydy dzikiego i udomowionego bantenga. Hooijer nie znalazł wystarczających dowodów w pierwotnym opisie, by uznać to za prawdziwe, podkreślając, że nawet jeśli byłaby to hybryda, nazwa nie traci ważności. Inne propozycje nazewnictwa to Bos banteng oraz Bos bantinger.
W 1845 roku, podczas rewizji opisu d’Altona, autorzy uznali oba egzemplarze za dzikie woły, stosując nazwę Bos sondaicus. Błędnie jednak zidentyfikowali samicę jako młodego samca, co przez lata powielano w kolejnych publikacjach.
Podgatunki
Banteng dzieli się na cztery podgatunki, które różnią się cechami fenotypowymi. Niektórzy badacze kwestionują ten podział, wskazując na rozległe krzyżowanie się małych populacji bantengów z innymi gatunkami bydła. Wyróżnione podgatunki to:
- Banteng jawajski (B. j. javanicus), d’Alton, 1823: Występuje na Jawie, a być może również na Bali.
- Banteng birmański (B. j. birmanicus), Lydekker, 1898: Spotykany na kontynencie Azji Południowo-Wschodniej.
- Banteng balijski (B. j. domesticus), Wilckens, 1905: Udomowiony podgatunek występujący na Bali, w Australii, na Filipinach i Nowej Gwinei.
- Banteng borneański (B. j. lowi), Lydekker, 1912: Występuje wyłącznie na Borneo.
W 2015 roku badanie filogenetyczne obejmujące kompletny genom mitochondrialny bantenga borneańskiego wykazało, że jest on bliżej spokrewniony z gaurem indyjskim (Bos gaurus) niż z pozostałymi podgatunkami bantengów. Co więcej, genetycznie różni się on od bydła taurynowego i zebui, co wskazuje brak krzyżowania z tymi gatunkami. Badacze zasugerowali, że banteng borneański może być odrębnym gatunkiem.
Badanie z 2021 roku, przeprowadzone przez Sindlinga i współpracowników, analizowało genom blisko spokrewnionego, prawdopodobnie wymarłego koupreja azjatyckiego (Bos sauveli) z Kambodży. Wyniki wskazały, że na poziomie genomu jądrowego gaur, kouprej i banteng są odrębnymi gatunkami. Jednak z powodu niepełnego sortowania linii i krzyżowania się przodków ich mitochondrialne genomy nie odpowiadają specyficznym liniom gatunkowym.
Opis
Banteng pod względem budowy przypomina bydło taurynowe. Osiąga długość ciała od 1,9 do 2,25 m. Dzikie bantengi są zwykle większe i cięższe od swoich udomowionych odpowiedników, choć wizualnie są do nich podobne. Przeciętna wysokość w kłębie dzikich bantengów jawajskich i birmańskich wynosi 1,4 m u krów i 1,6 m u byków. Bantengi borneańskie – najmniejsze z podgatunków – są wyraźnie niższe. Udomowione krowy osiągają 1,2 m wysokości, a byki od 1,3 do 1,5 m. Waga dzikich krów wynosi od 590 do 670 kg, a byków od 600 do 800 kg. Udomowione osobniki ważą znacznie mniej. Samice od 211 do 242 kg, a samce od 335 do 363 kg. Największe byki mogą mierzyć nawet 3,7 m długości i osiągać wagę 900 kg lub więcej.
Bantengi wykazują wyraźny dymorfizm płciowy. Dorosłe byki są ciemnobrązowe lub czarne, masywniejsze i bardziej muskularne od krów, które są smuklejsze, o jasnobrązowym lub kasztanowym umaszczeniu. Samice i młode charakteryzują się ciemną linią biegnącą wzdłuż grzbietu. Młode byki mają rudobrązową sierść, która z wiekiem ciemnieje. Starsze osobniki mogą przybierać szarawy odcień. Dolne partie ciała są białe lub jasnobrązowe. Twarz jest jaśniejsza, często biaława lub szarawo-brązowa wokół oczu i na czole, a ciemniejsza przy czarnym pysku. Na zadzie widoczna jest duża biała plama, słabiej rozwinięta u bantenga birmańskiego. Może ona pełnić rolę przewodnika dla stada w ciemności. Kończyny poniżej kolan są białe.
Grzbiet byków wydaje się uniesiony z powodu wydłużonych kręgów piersiowych. Tworzy to charakterystyczny garb. Rogi mają długość od 60 do 75 cm. Są osadzone na grubej skórze u nasady. Rogi byków są smukłe, ostro zakończone, o gładkiej powierzchni z wyjątkiem zmarszczonej podstawy. U krów są krótsze, mocniej zakrzywione i skierowane ku sobie na końcach. Ogon, o długości od 65 do 70 cm, zakończony jest czarnym pędzelkiem.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Makak japoński
- Lasówka złotawa
- Nietoperze, pszczoły, motyle – złożona inżynieria
- Czy Księżyc jest dziełem przypadku?
- Zagadka Whopper Sand
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Banteng [dostęp: 13.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Buyung Sukananda. Licencja: CC BY-SA 4.0.
