Oncicola to rodzaj pasożytniczych robaków z rodziny Oligacanthorhynchidae, należący do typu kolcogłowów, który obejmuje liczne gatunki robaków o kolczastych głowach. Rodzina ta składa się z 12 rodzajów, do których zalicza się także Oncicola. Gatunek ten został odkryty i opisany przez Travassosa w 1916 roku.
Charakterystyczną cechą tych pasożytów są haczyki umieszczone na przedniej części ciała, które umożliwiają im przyczepianie się do swojego gospodarza.
Opis
Robaki tego rodzaju osiągają długość od 8 do 15 mm, przy czym samce są zazwyczaj mniejsze od samic. Mają kolor białawy lub żółtawy i kulisty kształt ciała, które jest pomarszczone i zwęża się ku końcowi. Na przodzie mają krótki ryjek z 36 małymi hakami, ustawionymi w sześciu rzędach. Rozmiar tej części ciała różni się między osobnikami.
Robaki z rodzaju Oncicola posiadają naskórek i warstwę tkanki podskórnej z więzadłem rozstępowym, co nadaje im charakterystyczny pomarszczony wygląd. Naskórek jest twardy, ale i elastyczny, chroni robaka przed wpływami zewnętrznymi oraz przed drapieżnikami, pełniąc w pewnym sensie funkcję zewnętrznego szkieletu tego zwierzęcia.
W ich ciele znajduje się także długie pasmo włókien (lemnisk), przypominające wstęgę, które sięga aż do tylnej części organizmu. Rola lemniska nie jest do końca poznana, ale przypuszcza się, że pomaga on w transporcie płynów do ryjka, a także może on odpowiadać za sensorykę. Te długie struktury zajmują znaczną część ciała robaka, największe zaś są u samic.
U większości robaków, na każdym etapie larwalnym, stary naskórek jest porzucany, a na jego miejsce tworzony jest nowy, co umożliwia dalszy wzrost. Tkanka podskórna działa podobnie jak u kręgowców – zapewnia izolację, dodatkową ochronę i magazynuje nadmiar energii.
W formie larwalnej robaki nie mają układu trawiennego ani narządów rozrodczych – rozwijają się one dopiero po osiągnięciu dorosłości.
Gatunki
Rodzaj Oncicola obejmuje wiele gatunków, m.in.:
- Oncicola campanulata,
- Oncicola canis, która została zidentyfikowana jako pasożyt lisa rudego w Iranie,
- Oncicola schacheri.
Nazwa O. schacheri pochodzi od dr Johna F. Schachera, który zebrał i zbadał ten gatunek. Został on znaleziony w jelicie cienkim około 20% lisów, a młode robaki znaleziono również u borsuka, który jest uważany za żywiciela pośredniego. Wszystkie próbki pochodzą z Libanu.
Południowoamerykański gatunek powszechnie występuje u małp trzymanych w niewoli.
O. venezuelensis został opisany na podstawie próbki robaka pasożytującego w jelicie ocelota w Wenezueli. Różni się od innych gatunków rodzaju dłuższymi lemniskami, które posiadają sześć jąder.
Obecność Oncicola venezuelensis stwierdzono w hemocelu termitów stożkowatych na Wyspach Dziewiczych. Stwierdzono je także u innych żywicieli pośrednich, takich jak jaszczurki, czy drozdy szare. Wciąż nie zidentyfikowano ostatecznego żywiciela na Wyspach Dziewiczych.
Występowanie
Gatunki z rodzaju Oncicola występują głównie w Ameryce i Australii. Zanotowano ich obecność w Brazylii, na Wyspach Dziewiczych oraz na karaibskiej wyspie St. Kitts, a także w Australii, głównie na południu kraju, w pobliżu wybrzeża.
Żywiciele
Gatunki Oncicola pasożytują na szerokiej gamie zwierząt, głównie ssakach mięsożernych (np. pancernikach, mangustach, zdziczałych kotach) oraz ptakach.
Najczęściej występujące gatunki to Oncicola canis i Oncicola venezuelensis.
Pasożyty te mogą znajdować się w różnych częściach ciała żywicieli, takich jak ściana brzucha, jama pochwy, jama otrzewnowej czy osierdziu.
Oncicola canis pasożytuje głównie w jelicie cienkim psów i kotów. Dzięki haczykom na ryjku robak mocno przyczepia się do ściany jelita żywiciela, często przenikając do warstwy mięśniowej. Następnie wchłania składniki odżywcze przez ścianę ciała.
Zakażenia wywołane obecnością tego robaka zazwyczaj nie wywołują poważnych objawów, choć niekiedy mogą prowadzić do umiarkowanego stanu zapalnego, biomineralizacji, krwotoków oraz zwłóknienia tkanek łącznych u żywiciela.
Zakażenia mogą również wpływać na układ rozrodczy ich ofiary.
Jaja robaka zwykle występują w kale żywiciela i są rozprzestrzeniane tą drogą.
Cykl życiowy
Rozpoczyna się on, gdy samice składają owalne jaja o grubych skorupkach, w kolorze brązowym. Jaja te mają delikatne i przezroczyste błony zewnętrzne, co umożliwia im przetrwanie w różnych warunkach środowiskowych przez kilka miesięcy bez obecności żywiciela. Są one zazwyczaj znajdowane w kale żywiciela. Żuki gnojowe lub inni żywiciele parateniczni mogą zainfekować się larwami po spożyciu nawozu lub gleby zawierających jaja.
Larwa rozwija się w jelitach tych żywicieli lub w glebie do stadium “cystakanta”, który jest najbardziej dojrzałą formą zdolną do zakażenia żywiciela ostatecznego. Jeśli taki żywiciel, jak pies czy lis, spożyje zainfekowanego żywiciela pośredniego, cykl życiowy zostaje zakończony, a samica pasożyta składa kolejne jaja, które są wydalane z kałem.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Oncicola [dostęp: 06.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Palmer JPS, Dib LV, Lobão LF, Pinheiro JL, Ramos RCF, Uchoa CMA, et al.. Licencja: CC BY 4.0.
