Moniliformis moniliformis jest pasożytem z grupy kolcogłowów (Acanthocephala), który należy do rodziny Moniliformidae. Dorosłe osobniki zazwyczaj występują w jelitach zwierząt domowych, takich jak koty i psy, a także gryzoni. Czasem zakaża także ludzi. Do takich przypadków dochodzi jednak stosunkowo rzadko.
Występowanie
Moniliformis moniliformis występuje powszechnie na całym świecie. Zarażone nim szczury i inne gryzonie żyją na wszystkich kontynentach. Przypadki zainfekowania ludzi pasożytem odnotowano m.in. w Stanach Zjednoczonych, Iranie, Iraku oraz Nigerii.
Morfologia
Moniliformis moniliformis – podobnie jak inne kolcogłowy – nie mają własnego układu pokarmowego. Składniki odżywcze wchłaniają poprzez zewnętrzną warstwę swojego ciała, zwaną tegumentem. Na głowie Moniliformis moniliformis znajduje się cylindryczny ryjek z zakrzywionymi haczykami. Służy on pasożytowi do przyczepiania się do ścian jelita żywiciela.
Moniliformis moniliformis poza ryjkiem ma także szyję i tułów. Ciało przedstawiciela tego gatunku wyróżnia się budową segmentową. Na całej jego długości widoczne są charakterystyczne poprzeczne prążkowania.
U Moniliformis moniliformis dymorfizm płciowy jest wyraźnie zaznaczony. Samice są znacznie większe od samców. Ciała osobników płci żeńskiej mogą mieć nawet 30 cm długości; maksymalny rozmiar ciała samca to 5 cm. Do zapłodnienia jaj dochodzi w ciele samicy, w worku więzadłowym, gdzie znajdują się jajniki. Podczas kopulacji samiec wykorzystuje wydzielinę z gruczołów cementowych do uszczelnienia ciała samicy. W ten sposób zapobiega zapłodnieniu partnerki przez inne samce.
Jaja pasożyta wyróżniają się owalnym kształtem. Mają one około 90–125 μm długości i 65 μm szerokości. Ich zewnętrzna powierzchnia otoczona jest grubą, przezroczystą warstwą ochronną.
Rezerwuary
Moniliformis moniliformis może występować w jelitach różnych zwierząt. Najczęściej funkcję żywicieli ostatecznych pasożyta pełnią gryzonie, psy, koty oraz lisy rude. Żywicielami pośrednimi są natomiast chrząszcze oraz karaluchy. Sporadycznie dochodzi też do zakażeń u ludzi.
Cykl życia
Cykl życiowy Moniliformis moniliformis przebiega w podobny sposób jak ma to miejsce w przypadku innych kolcogłowów. Najpierw jaja pasożyta zostają połknięte przez żywiciela pośredniego. Później w jego układzie pokarmowym rozwija się larwa (akantor). Potem przechodzi ona w kolejne stadium rozwojowe, zwane akantellą. Po upływie kolejnych kilku lub kilkunastu tygodni akantella przekształca się w cystakant, będący infekcyjną formą pasożyta.
Do zarażenia żywicieli ostatecznych dochodzi na skutek spożycia przez nich zainfekowanych owadów. Pasożyt bytuje w jelicie cienkim. Tam dojrzewa i po upływie około 2-3 miesięcy zaczyna składać jaja, które później wydalane są wraz z kałem gospodarza.
Rozmnażanie
Moniliformis moniliformis rozmnaża się wyłącznie w organizmie żywiciela ostatecznego. Samica kopuluje z jednym samcem. Po odbyciu całego aktu osobnik płci męskiej wydziela specjalną substancję uszczelniającą otwór kopulacyjny samicy. Co ciekawe, samce mogą także blokować inne osobniki płci męskiej, nie dopuszczając ich do udziału w rozrodzie.
Zmiany behawioralne u żywiciela pośredniego
Moniliformis moniliformis steruje zachowaniem swoich żywicieli pośrednich w celu zwiększenia prawdopodobieństwa dostania się do organizmu ostatecznego gospodarza. Pasożyt wpływa na układ nerwowy zarażonego chrząszcza lub karalucha, zaburzając jego reakcję na światło i bodźce wiatrowe. Przeprowadzone w ostatnich latach badania naukowe wykazały, że owady będące żywicielami pośrednimi Moniliformis moniliformis przemieszczają się wolniej. To sprawia, że są one łatwiejszym celem dla drapieżników.
Zakażenie u ludzi
Ludzie rzadko zarażają się Moniliformis moniliformis. Do zaistnienia takiej sytuacji konieczne jest bowiem spożycie surowych owadów będących żywicielami pośrednimi pasożyta.
Objawy kliniczne
Pierwszy opis przypadku zakażenia u człowieka został opracowany w 1888 roku. Jego autorem był Salvatore Calandruccio, który celowo zainfekował się pasożytem. Wśród charakterystycznych objawów zarażenia Moniliformis moniliformis wymienił on zaburzenia żołądkowo-jelitowe (ból brzucha, biegunka, wymioty). Jaja pasożyta pojawiły się w kale zakażonego po dwóch tygodniach.
Kolejne przypadki zakażeń odnotowywano rzadko, często przebiegały one bezobjawowo. U niektórych zarażonych osób stwierdzono występowanie takich symptomów jak: bóle brzucha, biegunka, zawroty głowy i brak apetytu.
Diagnoza i leczenie
W diagnostyce zakażenia kluczową rolę odgrywa badanie kału w celu wykrycia jaj lub dorosłych pasożytów w jelicie człowieka. U osób zarażonych Moniliformis moniliformis wdraża się leczenie farmakologiczne. W jego ramach stosuje się leki przeciwrobacze, takie jak pyrantel pamoate, iwermektyna, mebendazol i tiabendazol.
Zapobieganie
W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa zakażenia, należy unikać spożywania surowych owadów, zwłaszcza w miejscach o niskim standardzie higieny. Ograniczeniu ryzyka infekcji sprzyja też właściwie zorganizowana edukacja i kontrola sanitarna. Powinna być ona regularnie prowadzona zwłaszcza wśród dzieci z chorobą pica, które wykazują skłonność do spożywania przypadkowych przedmiotów.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Moniliformis_moniliformis [dostęp: 05.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Division of Parasitic Diseases and Malaria team. Licencja: domena publiczna.
