Tasiemce (Cestoda) są pasożytami zaliczanymi do typu płazińców (Platyhelminthes). Ich ciała zazwyczaj mają kształt wstążki. Złożone są one z licznych segmentów zwanych proglotydami. W każdym segmencie codziennie wytwarzane są duże liczby jaj, które po uwolnieniu do środowiska mogą zainfekować inne organizmy.
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech tasiemców jest złożony cykl życiowy. Dorosłe tasiemce często przez wiele lat bytują w przewodach pokarmowych kręgowców. Larwy, czyli formy pośrednie tasiemca, z reguły zasiedlają natomiast organizmy innych zwierząt. Ich żywicielami mogą być zarówno kręgowce, jak i bezkręgowce.
Dotychczas odkryto i opisano około 6 tys. gatunków tasiemców. Płazińce te infekują różnych gospodarzy. Przypuszcza się, że prawie każdy kręgowiec może stać się żywicielem ostatecznym tasiemca.
Budowa ciała
Ciało dorosłego tasiemca składa się z głowy (scolex), krótkiej szyi i zbudowanych z proglotydów segmentów, zwanych strobilami. Scolex zazwyczaj wyposażony jest w haczyki albo przyssawki. Niektóre osobniki mają oba te narządy. Tasiemce pozbawione są otworów gębowych. Substancje odżywcze wchłaniają wprost z jelita gospodarza. Za wytwarzanie proglotydów odpowiada szyja. Wypełnione jajami segmenty regularnie odpadają od ciała tasiemca. Później zostają wydalone wraz z kałem żywiciela.
Tasiemce zalicza się do gatunków obojnaczych. Każdy osobnik ma zarówno męskie, jak i żeńskie narządy rozrodcze.
Różnorodność i siedlisko
Wszystkie tasiemce prowadzą pasożytniczy tryb życia. Dorosłe osobniki bytują w jelitach kręgowców lądowych i wodnych. Funkcję żywicieli pośrednich tych pasożytów pełnią natomiast zazwyczaj różnego rodzaju owady, skorupiaki, mięczaki oraz pierścienice.
Poszczególne tasiemce różnią się od siebie rozmiarami ciała. Największe pasożyty infekujące duże ssaki (np. wieloryby) osiągają długość od 20 do 30 m. Natomiast tasiemce zasiedlające jelita niewielkich gryzoni (np. myszy) mają zazwyczaj długość od 0,8 do 60 mm.
Anatomia
Tasiemce pozbawione są otworów gębowych i jelit. Ich ciała pokryte są tegumentem czyli specjalną, neodermalną powłoką, która odgrywa istotną rolę przy oddychaniu oraz wchłanianiu substancji odżywczych. Tegument pełni także funkcję ochronną. Zapobiega strawieniu ciała pasożyta przez wydzielane w jelitach gospodarza enzymy trawienne.
Scolex
Scolex w porównaniu do proglotydów jest relatywnie mały. Zazwyczaj wygląda jak niewielki kwadratowy guzek uzbrojony w przyssawki, haczyki lub oba te elementy. Niektóre gatunki do przyczepiania się do jelit gospodarza wykorzystują specjalne kubki ssące. Scolexy larw (tzw. proscolexy) wyglądają podobnie jak głowy dorosłych osobników.
Układ ciała
Ciała tasiemców pokryte są neodermą, czyli czynnym metabolicznie nabłonkiem powłokowym. Pod nią znajdują się mięśnie okrężne i podłużne. Pod tymi mięśniami zlokalizowane są mięśnie grzbietowo-brzuszne i poprzeczne. Otaczają one parenchym, czyli centralną tkankę ciała. Wzdłuż ciała tasiemca biegną cztery kanały zbiorcze – dwa grzbietowo-boczne i dwa brzuszno-boczne – połączone kanałem poprzecznym na końcu każdego segmentu. Kanały otwierają się na zewnątrz podczas oddzielania się segmentów od reszty ciała pasożyta.
Mózg tasiemca znajduje się w głowie. Nerwy z ganglionu mózgowego kierują pracą mięśni i zmysłów, a dwa główne rdzenie nerwowe biegną wzdłuż ciała. Tasiemiec dysponuje zmysłami dotyku, węchu i smaku. Najliczniejsza grupa receptorów sensorycznych zlokalizowana jest w okolicach otworu płciowego.
Proglotydy
Tasiemce przyczepiają się do ściany jelita gospodarza i wchłaniają substancje odżywcze całą powierzchnią ciała. Pasożyty nie dysponują zdolnością do samodzielnego wytwarzania niezbędnych do rozmnażania lipidów. Dlatego są całkowicie uzależnione od zasobów żywiciela.
Segmenty zwane proglotydami powstają w szyi. Dzieje się to na skutek następującego systematycznie podziału komórek. Starsze segmenty przesuwają się w tył, równocześnie też zwiększają się ich rozmiary. Każdy proglotyd dysponuje własnym narządem rozrodczym. Za usuwanie odpadów odpowiadają specjalne komórki zwane protonefrydiami. Całość segmentów tworzy strobilę, która wygląda jak tasiemka.
Układ rozrodczy
Tasiemce są obojnakami. W każdym segmencie znajdują się zarówno męskie, jak i żeńskie narządy rozrodcze. Narządy te z reguły zlokalizowane są w osobnych częściach proglotydy.
W każdym typowym segmencie znajdują się dwa narządy kopulacyjne, dwa jądra, dwa jajowody, dwa jajniki, kilka gruczołów lub ciałek macicznych, a także worek jajowy z licznymi komórkami jajowymi. Ciała maciczne, wewnątrz których znajdują się jaja, zwykle ustawione są wzdłuż jednej strony proglotydów. Segmenty dojrzałych osobników dysponują rozmaitymi strukturami ułatwiającymi kopulację. Jaja po zapłodnieniu pozostają wewnątrz proglotydów, w których zostały wytworzone. Odpadają wraz z segmentami i zostają wydalone wraz z kałem gospodarza.
Cykl życiowy
Dorosły tasiemiec żyje w jelicie swojego żywiciela ostatecznego. Tam też rozmnaża się płciowo. Jaja po opuszczeniu organizmu gospodarza przedostają się do środowiska. W stadium larwalne przechodzą w ciele żywiciela pośredniego, który może być owadem, skorupiakiem, rybą, mięczakiem lub innym zwierzęciem. Później trafiają do układu pokarmowego ostatecznego gospodarza. Larwa przekształca się w dorosłego tasiemca w jelicie żywiciela ostatecznego.
Znaczenie medyczne
Tasiemce zazwyczaj są szkodliwe dla ludzi. Do przypadków zakażania się tymi pasożytami najczęściej dochodzi w krajach rozwijających się. Dzieje się tak głównie z uwagi na panujące w tych zakątkach świata niskie standardy higieniczne oraz relatywnie rzadko przeprowadzane kontrole żywności.
O obecności tasiemca w organizmie świadczą rozmaite objawy. Mogą to być np. bóle brzucha, utrata masy ciała, zaburzenia trawienia. Niekiedy larwy tasiemców przenikają do różnych tkanek ciała, wywołując poważne choroby, takie jak wągrzyca.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Cestoda [dostęp: 11.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: brak danych. Licencja: domena publiczna.
