Raszpla zwyczajna (Squatina squatina), zwana także raszplą, aniołem morskim, ryną lub skwatem, to gatunek ryby chrzęstnoszkieletowej z rodziny raszplowatych. W przeszłości był szeroko rozpowszechniony w przybrzeżnych wodach północno-wschodniego Atlantyku. Dzięki spłaszczonemu ciału i powiększonym płetwom piersiowym oraz brzusznym przypomina płaszczki. Gatunek ten można rozpoznać po szerokim, masywnym ciele, stożkowatych brodawkach, gładkim grzbiecie (u większych osobników) i szarym lub brązowym ubarwieniu z licznymi drobnymi, jasnymi i ciemnymi plamkami, wyraźniejszymi u młodych. Raszpla dorasta do 2,4 m długości.
Anioły morskie są nocnymi drapieżnikami. Dzień spędzają zagrzebane w osadach dennych, czekając na ofiary, głównie ryby denne, ale także płaszczki i bezkręgowce.
Samice rodzą młode co dwa lata, od 7 do 25 sztuk w miocie.Skwat jest zazwyczaj niegroźny dla ludzi, ale może ugryźć, jeśli zostanie sprowokowany. Intensywne rybołówstwo w XX wieku drastycznie zmniejszyło jego populację. Obecnie gatunek ten jest krytycznie zagrożony, ponieważ rozmnaża się powoli, a jego siedliska są niszczone.
Taksonomia i pochodzenie
Raszplę zwyczajną opisał w 1758 roku Karol Linneusz jako Squalus squatina. Łacińska nazwa „squatina” oznacza płaszczkę. Nazwę rodzaju wprowadził w 1806 roku André Duméril. Anioł morski ma wiele nazw zwyczajowych, np. „skwat” czy „ryna”. Badania DNA wykazały, że najbliższym krewnym tego gatunku jest Squatina aculeata.
Wygląd
Raszpla zwyczajna to jeden z największych przedstawicieli swojej rodziny. Samice osiągają do 2,4 m długości, a samce do 1,8 m. Maksymalna odnotowana waga to 80 kg. Ciało raszpli zwyczajnej jest spłaszczone, szerokie i krępe. Oczy są małe, położone na górze głowy, za nimi znajdują się większe tryskawki. Brodawki są gładkie lub lekko postrzępione. Zęby są małe i ostre, jednakowe w obu szczękach.
Płetwy piersiowe i brzuszne są szerokie, z zaokrąglonymi końcami. Na ciele występują drobne ząbki skórne oraz kolce na pysku i nad oczami. U młodych rekinów na grzbiecie biegnie rząd kolców.
Grzbiet rekina ma szarawy lub brązowy kolor z licznymi czarnymi i białymi plamkami, a brzuch jest biały.
Występowanie i środowisko
Raszpla zwyczajna zamieszkuje umiarkowane wody północno-wschodniego Atlantyku od Norwegii i Szwecji po Wyspy Kanaryjskie. Spotykana jest także w Morzu Śródziemnym. Preferuje miękkie dno, jak piasek i muł, na głębokości do 150 m. W północnych obszarach migruje latem na północ, a zimą na południe.
Biologia i ekologia
Anioł morski prowadzi nocny tryb życia. Dzień spędza zakopany w osadach, wystawiając jedynie oczy. Nocą bywa aktywny, a latem obserwowano stada do stu osobników u wybrzeży Wysp Kanaryjskich. Jego dieta obejmuje głównie ryby denne, jak flądry, oraz bezkręgowce, np. kraby i kałamarnice. Znane są przypadki, gdy w żołądku znajdowano trawę morską lub ptaki.
Rekiny anioły są żyworodne. Samice rodzą od 7 do 25 młodych, które po urodzeniu mają 24–30 cm długości. Dojrzałość płciową osiągają przy długości 0,8–1,7 m, w zależności od płci. Cykl rozrodczy trwa dwa lata, a młode rodzą się zimą w Morzu Śródziemnym i latem w okolicach Anglii.
Relacje z ludźmi
Raszpla zwyczajna jest niegroźna dla człowieka, ale może dotkliwie ugryźć, jeśli zostanie zaatakowana. Od starożytności wykorzystywano go jako źródło pożywienia i surowców, np. skóry do polerowania. Mięso rekina sprzedawano jako świeże lub suszone.
Stan ochrony
W XIX i XX wieku anioł morski był powszechny w Europie, ale intensywne rybołówstwo doprowadziło do jego wyginięcia w wielu miejscach, w tym w Morzu Północnym. Obecnie jest niezwykle rzadki. Międzynarodowe badania wskazują na ponad 90% spadek liczebności populacji.
Gatunek został objęty ochroną prawną w kilku regionach, m.in. w wodach Anglii i Walii oraz w niektórych rezerwatach na Balearach.
W 2010 roku w Unii Europejskiej wprowadzono zakaz połowu tego gatunku – złapane osobniki muszą być wypuszczane. Pomimo tych działań sytuacja gatunku jest krytyczna. Jednak w 2019 roku odkryto populację raszpli zwyczajnych u wybrzeży Walii, co daje nadzieję na jej powrót.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kaniuk zwyczajny
- Golec piaskowy
- Wirus RSV – wszystko co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Squatina_squatina [dostęp: 17.12.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Ben Jobson. Licencja: CC BY 4.0.
