Gadożer prążkowany (Circaetus beaudouini) to gatunek ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Zamieszkuje region Sahelu w zachodniej Afryce. Tworzy superspecies z orłem wężowym krótkopalczastym oraz gadożerem białobrzuchym. Populacja tego ptaka maleje. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) sklasyfikowała go jako gatunek narażony.
Opis
Gadożer prążkowany osiąga rozpiętość skrzydeł wynoszącą 170 cm. To duży gatunek orła. Charakteryzuje się szaro-brązowym upierzeniem na grzbiecie, głowie i piersi. Kontrastuje ono z białym brzuchem poprzecznie pręgowanym brązem i bielą. Ptak ma czarny dziób oraz duże, jaskrawożółte oczy. Długie, jasnoszare nogi są pozbawione piór. Młode osobniki wyróżniają się jednolicie ciemnym upierzeniem.
Zachowanie
Gadożer prążkowany najczęściej przesiaduje na słupach telegraficznych lub martwych drzewach. Jest łowcą typu „czekaj i obserwuj”, a nie aktywnym lotnikiem. Jego zachowanie wciąż jest słabo poznane. Głównymi składnikami diety są węże oraz inne kręgowce. Sezon lęgowy przypada na okres od listopada do marca. Gniazduje na wysokości do 25 metrów. Niewielkie gniazdo buduje z gałązek na wierzchołku drzewa. Samica składa zazwyczaj jedno jajo. Inkubacja trwa prawdopodobnie około 45 dni. Okres wychowywania młodych może wynosić dodatkowe 70 dni.
Zasięg występowania
Gadożer prążkowany występuje w wąskim pasie od Gwinei Bissau, Senegalu i Gambii, przez południowe Mali, Burkina Faso, Niger, północną Nigerię i Kamerun, po południowy Czad, Republikę Środkowoafrykańską oraz Sudan Południowy. Sporadycznie obserwowany był także w Ugandzie. Jego status w Kenii pozostaje niepewny. Możliwe, że ptak wykazuje pewne ruchy nomadyczne. Przemieszcza się na południe w porze suchej i na północ w okresie deszczowym.
Status
Gadożer prążkowany należy do rzadko spotykanych gatunków i dotychczas był słabo zbadany. Szacuje się, że jego populacja liczy od 3500 do 15 000 osobników. Gatunek jest zagrożony w wyniku rosnącej liczby ludności w regionie Sahelu. Ekspansja rolnictwa, wylesianie, zwiększone korzystanie z pestycydów, nadmierny wypas, urbanizacja oraz rosnąca presja ze strony myśliwych to główne czynniki wpływające na spadek liczebności. Został sklasyfikowany przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) jako gatunek narażony (Vulnerable).
Systematyka
Gadożer prążkowany jest gatunkiem monotypowym. Często bywał traktowany jako jeden gatunek wraz z gadożerem zwyczajnym (C. gallicus) i gadożerem białobrzuchym (C. pectoralis). Odnotowano przypadki tworzenia mieszanych par między tymi ptakami.
Wokalizacja
Gadożer prążkowany to zazwyczaj samotnik. Na ogół jest ptakiem cichym. W okresie lęgowym wydaje różnorodne dźwięki, które prawdopodobnie przypominają głosy gadożera zwyczajnego oraz gadożera białobrzuchego. Jednakże obserwacje te wymagają potwierdzenia poprzez nagrania.
Siedlisko
Gadożer prążkowany występuje w zadrzewionych obszarach, krzaczastych sawannach oraz na otwartych terenach z pojedynczymi drzewami. Preferuje siedliska w pobliżu zbiorników wodnych i żyznych równin. Unika skrajnie suchych regionów, ale po deszczach można go spotkać na terenach z kolczastą roślinnością. Gatunek zamieszkuje obszary od poziomu morza do wysokości 1500 m n.p.m. Lokalnie obserwowano go nawet na wysokościach do 2000 m. Najchętniej jednak wybiera regiony poniżej 1000 m n.p.m.
Pożywienie
Gadożer prążkowany żywi się przede wszystkim wężami, podobnie jak większość innych gatunków z tego rodzaju. Jego dieta obejmuje także jaszczurki i drobne ssaki. Sporadycznie zjada również ptaki i owady.
Rozmnażanie
W Afryce Zachodniej sezon lęgowy gadożera prążkowanego trwa od listopada do marca. W regionach położonych bliżej równika może się wydłużyć.
Gniazdo, niewielkich rozmiarów, budowane jest z gałązek i umieszczane na wierzchołku wysokiego drzewa, często akacji lub euforbii. Zdarza się również, że znajduje się ono na drzewach z rodzajów Khaya lub Afzelia, znanych jako mahonie. Samica składa jedno jajo. Czas inkubacji oraz okres, w którym młode pozostają w gnieździe, nie zostały dokładnie potwierdzone. Prawdopodobnie wynoszą odpowiednio około 45 i 70 dni.
Zagrożenia
Nie istnieją precyzyjne dane dotyczące zagęszczenia populacji gadożera prążkowanego. Chociaż jego zasięg rozciąga się na ponad 6000 kilometrów z zachodu na wschód, to niewielka zmienność szerokości geograficznej i rzadkość występowania sprawiają, że całkowita liczba osobników nie przekracza 15 000. Niska liczba lęgów, nadmierny wypas na sawannach oraz wycinka drzew na potrzeby produkcji węgla drzewnego to główne czynniki zagrażające temu gatunkowi. W efekcie został on sklasyfikowany jako narażony (VU) przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN).
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Ukwiał wspaniały
- Sierściogon dżunglowy – wielkomysz filipińska
- Zaskakujące cząsteczki dinozaurów
- Kurczące się ryjówki kontra ewolucja
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Beaudouin%27s_snake_eagle [dostęp: 17.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Steve Garvie. Licencja: CC BY-SA 2.0.
