Znaczenie inteligencji emocjonalnej w relacji rodzic–dziecko: Dlaczego to, jak reagujesz na emocje dziecka, kształtuje całe jego życie?

Relacja rodzic–dziecko to nie tylko opieka, wychowanie i zasady. To przede wszystkim emocjonalna więź, która stanowi fundament poczucia bezpieczeństwa, tożsamości i zdolności do budowania relacji w dorosłym życiu. W centrum tej więzi leży inteligencja emocjonalna – zarówno rodzica, jak i dziecka.

Jak słusznie zauważa psycholog Krzysztof Kamiński: „Inteligencja emocjonalna odgrywa kluczową rolę w rozwoju każdego człowieka, a u małych dzieci jest to obszar szczególnie ważny. Zdolność rozumienia i wyrażania własnych uczuć, a także interpretacji emocji innych, jest nie tylko podstawą budowania relacji społecznych, ale również fundamentem psychicznego rozwoju. Wielu rodziców może nie zdawać sobie sprawy z tego, jak ważny jest rozwój inteligencji emocjonalnej u dziecka”¹. I właśnie dlatego ten artykuł będzie poświęcony przybliżeniu tego zagadnienia.

Czym jest inteligencja emocjonalna?

Inteligencja emocjonalna (EQ) to zdolność do rozpoznawania i rozumienia własnych emocji, empatycznego dostrzegania emocji innych, adekwatnego wyrażania uczuć oraz zarządzania emocjami w konstruktywny sposób, czyli innymi słowy jest to dojrzałość emocjonalna.

To właśnie ta umiejętność pozwala nam komunikować się świadomie, wspierać zamiast ranić, oraz budować relacje oparte na szacunku i zaufaniu.

Dlaczego inteligencja emocjonalna rodzica jest tak ważna?

Dziecko uczy się emocji poprzez relację z dorosłym. Nie tylko przez słowa, ale przede wszystkim przez to, co rodzic robi: jak reaguje na złość, jak rozmawia o lęku, jak przyjmuje dziecięce rozczarowanie.

Rodzic o rozwiniętej inteligencji emocjonalnej potrafi:

• zatrzymać się i zareagować z empatią, a nie pod wpływem impulsu,
• rozpoznać, co kryje się za trudnym zachowaniem dziecka (np. lęk, zmęczenie, potrzeba uwagi),
• być emocjonalną bezpieczną przystanią, nawet w chwilach napięcia i chaosu,
• wymagać i stawiać granice z uważnością i szacunkiem.

Co daje dziecku dorosły z wysokim EQ?

„Badania dowodzą, że duże zdolności rodziców w zakresie rozumienia i nazywania emocji przekładają się na lepszy rozwój i funkcjonowanie ich dzieci. Szczególne znaczenie ma tu język emocjonalny, którym operują rodzice w kontaktach z dzieckiem”².

Rodzic z wysoce rozwiniętą EQ:

• uczy dziecko, że wszystkie emocje są dozwolone (nawet te trudne);
• pomaga nazywać uczucia – buduje słownik emocjonalny dziecka;
• wspiera w regulowaniu napięcia i odzyskiwaniu równowagi emocjonalnej;
• kształtuje empatię, odporność psychiczną i zdolność rozwiązywania konfliktów;
• tworzy przestrzeń do prawdziwego dialogu – nawet w ciężkich chwilach.

Dziecko wychowywane przez emocjonalnie świadomego rodzica uczy się ufać sobie, rozumieć innych i budować zdrowe relacje.

Co osłabia rozwój EQ w relacji rodzic–dziecko?

Kształtowanie inteligencji emocjonalnej dziecka to wielka odpowiedzialność. Łatwo w trakcie tego procesu popełnić karygodne błędy. Z tego względu chciałbym wyczulić na najczęściej występujące, do których należą:

• bagatelizowanie emocji („Nie przesadzaj”, „Nie ma się czego bać”);
• ocenianie („Znowu robisz scenę”, „Straszny z ciebie histeryk”);
• karanie za emocje („Przestań beczeć albo zaraz dam ci prawdziwy powód do płaczu/albo pójdziesz do pokoju”);
• własna nieumiejętność radzenia sobie z emocjami („Przestań już, bo zaraz mnie zdenerwujesz”, „Nikt nie irytuje mnie tak jak ty!”).

Tego typu reakcje komunikują dziecku: „Twoje emocje są niewłaściwe. Nie wolno ich czuć. Nie możesz być sobą”, tym samym robiąc mu wielką krzywdę i upośledzając emocjonalnie. Zaowocuje to skrytością, nieumiejętnością rozmawiania o uczuciach i emocjach, skrywaniem i tłamszeniem emocji i innymi niezdrowymi zachowaniami, które znacznie skomplikują mu życie.

Jak rozwijać swoją inteligencję emocjonalną jako rodzic?

1. Zacznij od siebie. Uznaj swoje emocje, nazywaj je, opisuj, nie wypieraj ich ani nie duś w sobie. To szkodzi tobie i dziecku.
2. Naucz się regulować napięcie. Dziecko nie potrzebuje rodzica idealnego – potrzebuje obecnego i stabilnego.
3. Ćwicz uważne słuchanie. Zamiast odpowiadać od razu, zatrzymaj się, zauważ uczucia i emocje kryjące się za słowami.
4. Mów o swoich emocjach. Dziecko, które słyszy: „Jestem smutny, bo miałem zły dzień”, uczy się autentyczności.
5. Opisuj z empatią, jakie emocje dostrzegasz u dziecka, np.: „Widzę, że jesteś rozczarowany. To normalne – też bym tak się czuł”.

Jak rodzic może pomóc dziecku w rozwijaniu EQ?

Jana Draberová – psycholożka specjalizująca się w pracy z dziećmi i młodzieżą – sugeruje trzy metody, które mogą okazać się pomocne w kształtowaniu inteligencji emocjonalnej dziecka³:

1. Otwarte rozmowy na temat emocji i źródła ich pochodzenia, bez lekceważenia, oceniania i pouczania.
2. Rozpoznawanie emocji na podstawie mimiki, postawy ciała i tonu głosu. Można w tym celu posłużyć się jakimś filmem czy kreskówką i opisywać zachowania i emocje danych postaci lub odgrywać scenki albo pantomimę, w trakcie której jedna osoba odgrywa jakieś emocje, a druga ma za zadanie je odgadnąć.
3. „Inteligencję emocjonalną można rozwijać również z pomocą historii. W trakcie lektury rozmawiaj z dziećmi o tym, jak czują się poszczególne postaci i dlaczego. Zastanówcie się razem, co mogłyby zrobić, by czuć się lepiej”⁴.

Podsumowanie

Inteligencja emocjonalna w relacji z dzieckiem nie jest jedynie elementem czy też dodatkiem do wychowania – to jego trzon. Dzięki niej budujemy relację opartą na zaufaniu, wspieramy rozwój społeczny i emocjonalny dziecka, a przede wszystkim uczymy je, że może być sobą.

W świecie, który stawia przed dziećmi coraz większe wyzwania, emocjonalna obecność rodzica jest tym, co najwięcej wnosi w ich życie.

Polecamy również poniższe artykuły:

• Mówienie „nie” z miłości: O sztuce stawiania granic dzieciom bez poczucia winy
• Rola matki w życiu dziecka – serce i oś rozwoju emocjonalnego dziecka
• Rola ojca w życiu dziecka – wieloaspektowe ujęcie ojcostwa we współczesnym świecie

Przypisy

1. K. Kamiński, Rola inteligencji emocjonalnej w komunikacji między rodzicem a dzieckiem – jak ją rozwinąć?, Twoje Motywacje, 22.02.2024, https://twojemotywacje.pl/blog/jak-rozwijac-inteliegencje-emocjonalna-dziecka-poprzez-komunikacje-z-rodzicem/ [dostęp: 17.07.2025].
2. K. Knopp, Czy rodzicom potrzebna jest inteligencja emocjonalna?, Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 2014, nr 2(18), s. 20-35, https://stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/02Knopp2014-2.pdf [dostęp: 17.07.2025].
3. Por. J. Draberová, Dzieci a inteligencja emocjonalna, Readmio.com, czerwiec 2024, https://www.readmio.com/pl/artykuly/dzieci-a-inteligencja-emocjonalna [dostęp: 17.07.2025].
4. Tamże.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.