Skorupiaki to bezkręgowce należące do stawonogów. Stanowią część podtypu Crustacea. Można je traktować jako podtyp w kladzie Mandibulata. Opisanych zostało około 67 tysięcy gatunków, które znacznie różnią się między sobą rozmiarami. Najmniejszym jest stygotantulus stocki, mierzący zaledwie 0,1 mm, a największym — japoński krab pacyficzny, którego rozpiętość odnóży osiąga nawet 3,8 m. Podobnie jak inne stawonogi, również i skorupiaki posiadają egzoszkielet, który zrzucają podczas linienia, aby móc rosnąć. Bezkręgowce te mają dwudzielne odnóża. Występują u nich również specyficzne formy larwalne. Przykładem może być np. stadium naupliusa (pływik). Większość skorupiaków to wolno żyjące zwierzęta wodne, choć niektóre gatunki, jak stonogi czy pchły piaskowe, przystosowały się do życia na lądzie. Każdego roku z mórz i oceanów odławia się ponad 7,9 miliona ton tych zwierząt. Mowa tu głównie o krewetkach i langustach, które odgrywają ważną rolę w przemyśle spożywczym.
Budowa zewnętrzna
Ciało skorupiaka składa się z segmentów (somitów), które są pogrupowane w trzy główne części: głowę (cefalon), tułów (pereon) i odwłok (pleon). Głowa i tułów mogą być ze sobą zrośnięte. Tworzą wówczas głowotułów, który często jest osłonięty przez jedną, dużą tarczę. Nazywa się ona karapaksem. Egzoszkielet pełni funkcję ochronną. Musi on być regularnie zrzucany, by zwierzęta mogły rosnąć. Wszystkie segmenty są pokryte osłonami. Można je podzielić na tergum, sternum oraz pleuron. Na głowie znajdują się dwie pary czułków, żuwaczki i szczęki. Każda część tułowia posiada odnóża. Mogą być one przystosowane do chodzenia (pereopody) lub odżywiania (szczękonóża).
Odnóża są zazwyczaj dwudzielne. Oznacza to, że zostały podzielone na dwie części; dotyczy to drugiej pary czułków. Pierwsza para jest zazwyczaj jednolita. Powszechnie znane są również gatunki posiadające odnóża trójdzielne. Układ krwionośny jest otwarty. Krew pompowana jest przez serce do jamy ciała (hemocelu). Barwnikiem przenoszącym tlen u Malakostraków jest hemocyjanina. U innych gatunki — takich jak oczliki, wąsonogi i gałęzatki — funkcję tę pełni hemoglobinę.
Układ pokarmowy składa się z prostego przewodu, który służy do rozdrabniania pokarmu oraz pary gruczołów trawiennych odpowiadających za wchłanianie składników odżywczych. Układ nerwowy zawiera mózg w postaci zwojów położonych blisko czułków. Większy zbiór zwojów znajduje się poniżej jelita.
U samczych dziesięcionogów pierwsza, a czasem także druga para pleopodów jest przystosowana do przenoszenia nasienia. Wiele lądowych skorupiaków, takich jak choćby czerwony krab z Wyspy Bożego Narodzenia, rozmnaża się sezonowo.
Układ nerwowy
Układ nerwowy skorupiaków jest dość złożony. Mózg, umieszczonym jest w głowie. Składa się z trzech części: przodomóżdża, śródmóżdża i tyłomóżdża, przy czym ostatnia z nich może ulec redukcji. Łączy się on ze zwojem podprzełykowym. Umożliwia to integrację sygnałów nerwowych z całego organizmu. Brzuszna część układu nerwowego ma postać drabinki. W bardziej rozwiniętych formach przekształciła się ona w brzuszny łańcuszek nerwowy. Prymitywniejsze gatunki o krótkim ciele posiadają z kolei pojedynczy zwój brzuszny. U krabów struktura ta przypomina okrągłą tarczę, od której gwiaździście odchodzą nerwy odpowiedzialne za przydatki tułowia i odwłoka.
Zmysły tych zwierząt opierają się głównie na mechanoreceptorach i chemoreceptorach. Znajdują się one na czułkach i przydatkach gębowych. Narządami wzroku mogą być oczy naupliusowe, oczy złożone lub oba te typy jednocześnie. U części skorupiaków występują także statocysty. Odpowiadają one za utrzymywanie równowagi. Te różnorodne receptory pozwalają zwierzętom skutecznie odbierać bodźce z otoczenia. Umożliwiają im efektywne poruszanie się i reagowanie na zmiany środowiskowe.
Układ pokarmowy
Przewód pokarmowy skorupiaków składa się z trzech części: jelita przedniego, środkowego i tylnego. Jelito przednie obejmuje przełyk. U bardziej rozwiniętych form, takich jak pancerzowce, występuje także dwudzielny żołądek żujący. Służy on do rozdrabniania pokarmu. Jelito środkowe jest wyposażone w uchyłki, które u większych skorupiaków przekształcają się w wątrobotrzustkę, odpowiedzialną za produkcję enzymów trawiennych i absorpcję składników odżywczych. Ostatnią częścią przewodu pokarmowego jest jelito tylne. Jego zadanie polega na usuwaniu niestrawionych resztek jedzenia z organizmu. Taka struktura układu pokarmowego pozwala skorupiakom efektywnie trawić i wykorzystywać różne rodzaje pożywienie. Krótko mówiąc, pozwala im przetrwać w różnych środowiskach.
Układ krążenia
Skorupiaki posiadają otwarty układ krwionośny. Krąży w nim hemolimfa, która jest odpowiednikiem krwi u innych zwierząt. Zazwyczaj nie zawiera ona barwników oddechowych. W niektórych przypadkach można spotkać hemocyjaninę, a rzadziej hemoglobinę, które wspomagają transport tlenu. U mniejszych gatunków cyrkulacja hemolimfy wspomagana jest skurczami mięśni otaczających zatokę hemocelu. Większe formy, takie jak pancerzowce, posiadają serce. To właśnie ono pompuje hemolimfę. Jej przepływ w organizmie usprawnia system naczyń krwionośnych. Ten prosty, lecz efektywny układ krążenia pozwala skorupiakom dostarczać tlen i składniki odżywcze do różnych tkanek. Jest niezbędne do ich funkcjonowania w środowiskach wodnych i lądowych.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Crustacean [dostęp: 30.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Aleria Jensen. Licencja: Domena publiczna.
