Parzydłowice – dwuwarstwowe wodne, osiadłe lub pływające zwierzęta tkankowe. Występują zarówno w środowiskach słodkowodnych, jak i morskich, z przewagą tych ostatnich. Zaliczają się do nich meduzy, hydroidy, ukwiały, koralowce oraz niektóre z najmniejszych pasożytów morskich. Charakteryzują się zdecentralizowanym układem nerwowym rozproszonym w galaretowatej strukturze ciała oraz obecnością knidoblastów, z których powstają komórki parzydełkowe, używane głównie do obezwładniania ofiar i chwytania zdobyczy.
Ich ciała składają się z mezoglei, czyli nieożywionej, galaretowatej substancji, umieszczonej pomiędzy warstwami nabłonka. Zwierzęta te mogą przybierać dwie podstawowe formy: meduz pływających lub bezszypułkowych polipów. Obie formy cechuje symetria promienista, z otworem gębowym otoczonym mackami z knidocytami. Parzydełkowce żyją samotnie lub tworzą kolonie. Są one jednymi z niewielu zwierząt zdolnych do rozmnażania zarówno płciowego, jak i bezpłciowego, często przechodząc przez złożone cykle życiowe obejmujące zarówno stadium polipa, jak i meduzy.
Cechy wyróżniające
Parzydełkowce wyróżniają się unikalnymi cechami, które odróżniają je od innych grup zwierząt. W przeciwieństwie do gąbek (Porifera), galaretek grzebieniowych (Ctenophorów) oraz zwierząt dwubocznie symetrycznych (Bilateria), posiadają komórki połączone strukturami międzykomórkowymi i błonami podstawowymi. Dodatkowo, zwierzęta te wyposażone są w mięśnie, układ nerwowy, a niektóre gatunki mają również narządy zmysłów. Najbardziej charakterystyczną cechą parzydełkowców są knidocyty, czyli wyspecjalizowane komórki parzące, które wystrzeliwują struktury podobne do harpunów – głównie służą one do chwytania zdobyczy. U niektórych gatunków pełnią także funkcję kotwiczącą.
Parzydełkowce wyróżniają się również tym, że mają w ciele tylko jeden otwór, który pełni jednocześnie funkcję gębową i odbytową, co oznacza brak oddzielnych narządów do przyjmowania pokarmu i wydalania. Podobnie jak gąbki i galaretki grzebieniowe, parzydełkowce mają dwie główne warstwy nabłonkowe, które oddzielone są bezpostaciową mezogleą – galaretowatym materiałem.
Opis
Większość dorosłych przedstawicieli parzydełkowców przybiera formę swobodnie pływających meduz lub bezszypiłkowych polipów, przy czym wiele gatunków stułbiopławów znanych jest z naprzemiennego występowania między tymi dwiema formami. Obie formy charakteryzują się symetrią promienistą (radialną), od czteropromiennej do wielopromienistej, przypominając odpowiednio koło i rurkę. Ponieważ organizmy te nie mają głów, ich końce opisywane są jako „oralne” (najbliżej jamy ustnej) oraz „aboralne” (najbardziej oddalone od jamy ustnej). Większość z nich ma frędzle macek pokryte parzydełkami wzdłuż krawędzi. Niektóre hydroidy tworzą kolonie zooidów, które pełnią różnorodne funkcje, takie jak obrona, reprodukcja czy łapanie zdobyczy. Mezoglea polipów jest zazwyczaj cienka i miękka, a meduz gruba i sprężysta, co pozwala im wracać do pierwotnego kształtu po skurczeniu mięśni wokół krawędzi. Dzięki temu meduzy mogą poruszać się za pomocą swoistego napędu strumieniowego.
Odżywianie i wydalanie
Parzydełkowce zdobywają pokarm na kilka sposobów: poprzez polowanie, absorpcję rozpuszczonych substancji organicznych, filtrowanie cząstek pokarmowych z wody, pozyskiwanie składników odżywczych od symbiotycznych alg wewnątrz swoich komórek oraz pasożytnictwo.
Gatunki drapieżne wykorzystują knidocyty do paraliżowania lub zabijania ofiar, a te wyposażone w jadowite nematocyty mogą rozpoczynać procesy trawienia, wstrzykując enzymy. „Zapach” płynów zranionej ofiary powoduje, że macki zwijają się do środka, wciągając zdobycz do ust. U meduz macki wokół krawędzi dzwonu są zazwyczaj krótkie, a chwytanie zdobyczy odbywa się za pomocą „ramion ustnych”, które są przedłużeniem krawędzi ust. Często są one pofalowane, a czasami dodatkowo rozgałęzione, co zwiększa ich powierzchnię. „Ramiona ustne” pomagają parzydełkowcom przesuwać ofiarę w kierunku jamy ustnej po jej zatruciu i unieruchomieniu. Meduzy często łapią zdobycz lub zawieszone cząstki pokarmowe płynąc w górę, rozprzestrzeniając swoje macki i ramiona, a następnie opadając. U gatunków, dla których ważne są cząstki pokarmowe zawieszone, macki i ramiona często posiadają rzęski, których ruchy generują prądy kierujące pokarm w stronę jamy ustnej, a niektóre wytwarzają siatki śluzu, które zatrzymują cząstki. Trawienie odbywa się zarówno wewnątrzkomórkowo, jak i zewnątrzkomórkowo.
Gdy pokarm znajduje się w jamie gastralnej, komórki gruczołowe w gastrodermie uwalniają enzymy, które redukują zdobycz do postaci zawiesiny. Zazwyczaj odbywa się to w ciągu kilku godzin. Zawiesina ta krąży w jamie gastralnej, a u parzydełkowców kolonialnych także w połączonych kanałach, umożliwiając komórkom gastrodermy absorpcję składników odżywczych. Wchłanianie może trwać kilka godzin, a trawienie w komórkach kilka dni. Krążenie składników odżywczych jest napędzane przez prądy wodne generowane przez rzęski w gastrodermie lub przez ruchy mięśniowe, co pozwala na dostarczenie ich do wszystkich części jamy gastralnej. Składniki odżywcze docierają do zewnętrznej warstwy komórkowej poprzez dyfuzję lub, tak jak ma to miejsce w przypadku zwierząt lub zooidów takich jak meduzy są transportowane przez ruchome komórki w mezoglei.
Niestrawione resztki zdobyczy są wydalane przez usta. Głównym produktem ubocznym procesów wewnętrznych komórek jest amoniak, który jest usuwany przez zewnętrzne i wewnętrzne prądy wodne.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Cnidaria [dostęp: 23.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Nick Hobgood. Licencja: CC BY-SA 3.0.
