Jaki dinozaur ma 500 zębów? – nigerzaur – jaszczur z Nigru

Zobacz również

Strona głównaEncyklopedieCiekawostki ze świata zwierząt i przyrodyJaki dinozaur ma 500 zębów? – nigerzaur – jaszczur z Nigru

Zarówno zawodowych paleontologów, jak i pasjonatów prehistorycznych gadów interesuje absolutnie wszystko, co dotyczy dinozaurów – także kwestia uzębienia wspomnianych zwierząt. Okazuje się bowiem, że szczęki niektórych „strasznych jaszczurek” były wyposażone w imponującą liczbę kilkuset zębów. Który dinozaur mógł pochwalić się takim wynikiem? I co oznaczało to dla niego w praktyce?

Uzębienie prehistorycznych gadów

500 zębów – ta liczba większość osób przyprawia o przysłowiowy zawrót głowy. Trudno w ogóle wyobrazić sobie zwierzę tak hojnie obdarzone przez naturę we wspomnianym aspekcie. Żaden współcześnie żyjący przedstawiciel świata fauny nie może poszczycić się aż tak bogatym uzębieniem. Warto mieć jednak świadomość, że w świecie dinozaurów dysponowanie wieloma kompletami wymiennych zębów nie było niczym wyjątkowym. Przeprowadzone badania naukowe wykazały na przykład, że u diplodoków występowało 5 zestawów uzębienia. Do zastępowania starego kompletu nowym dochodziło średnio co 14 dni1. Natomiast szczęki kamarazaurów składały się z trzech pakietów zębów. Tempo wymiany zużytych zębów było wolniejsze niż u diplodoków. Wspomniany proces odbywał się zazwyczaj co 2 miesiące.

Jak nazywa się dinozaur, który ma 500 zębów?

Właścicielem niewyobrażalnej dla przeciętnego zjadacza chleba liczby 500 zębów był nigerzaur. Jego  nazwa pochodzi od Nigru, będącego miejscem odkrycia pierwszych szczątków zwierzęcia. Najprawdopodobniej gad ten miał „zaledwie” 9 metrów długości. Jego rozmiary nie były zatem aż tak imponujące, jak na przykład w przypadku czterokrotnie większych argentynozaurów czy patagotytanów. Choć dinozaury mocno różniły się od siebie, to pełniły ważną rolę w ówczesnym ekosystemie.

Szczęka i czaszka nigerzaura – jak wyglądały?

Wspomnianego jaszczura spośród innych dinozaurów wyróżniała specyficzna budowa czaszki i szczęki. W skład tej pierwszej wchodziły cienkie kości złożone z rozsianymi na całej powierzchni licznymi otworami. Czaszka w okolicach pyska przypominała podłużną końcówkę odkurzacza, dlatego też omawianego gada często porównuje się właśnie do tego urządzenia. Niektórzy dostrzegają także podobieństwo jaszczura do znanego z Gwiezdnych wojen Northa Vadera. Jak mówi Księga Psalmów: Stworzyłeś wszystkie rzeczy, Panie, i wszystko ma swój czas (Ps, 104, 24), tak więc każda cecha nigerzaura pomagała mu w przetrwaniu.

Szczęka i żuchwa nigerzaura znacznie przewyższały swoją szerokością resztę czaszki tego prehistorycznego zwierzęcia. Jest to jedyny znany dinozaur, u którego stwierdzono występowanie tej cechy. Wewnątrz szczęki znajdowało się 50 równolegle ułożonych rzędów uzębienia, zlokalizowanych daleko od przedniej części pyska. Każdy z nich złożony był z około 10 drobnych zębów odznaczających się owalnym kształtem oraz lekko zakrzywionymi koronami. Na każdy aktywnie pracujący ząb przypadała kolumna 9 innych czekających na możliwość zastąpienia poprzednika w dogodnym momencie. Łatwo zatem policzyć, że całkowita liczba zębów u nigerzaurów wynosiła mniej więcej 500. Przypuszcza się, że zęby szczękowe były o około 30% większe od swoich żuchwowych odpowiedników2. Zewnętrzną powierzchnię zębów pokrywało grube szkliwo.

Szybka wymiana uzębienia

Rekordowa ilość zębów u nigerzaura szła w parze także z błyskawicznym tempem ich wymiany. Paleontologowie wskazują, że zjawisko to następowało co około 2 tygodnie. Co było jego przyczyną? Za ten stan rzeczy odpowiadała przede wszystkim tendencja do szybkiego zużywania się uzębienia podczas przeżuwania pokarmu. Nadmiernie wyeksploatowane kły nie byłyby w stanie należycie spełniać swojego zadania, dlatego musiały być systematycznie zastępowane nowymi kompletami uzębienia. 

Nigerzaur – nawyki żywieniowe

Nigerzaur zaliczał się do zwierząt roślinożernych. Przypuszcza się, że w skład jego diety wchodziły głównie dorastające do wysokości co najwyżej kilkunastu centymetrów skrzypy oraz paprocie. Gad najprawdopodobniej poruszał się po swoim terytorium z nisko zawieszonym nad ziemią łbem, rzadko unosząc głowę. Szeroka szczęka umożliwiała mu bowiem skuteczne zdobywanie pokarmu bez konieczności rozglądania się na boki. 

Przypominające kształt ostrza piły zęby sprawiały, że dinozaur mógł efektywnie ciąć i rozdrabniać wybrane rośliny. Zgodnie z przekazanymi przez naukowców informacjami zwierzę poświęcało większość dnia na żerowanie, dlatego jego zęby szybko ulegały ścieraniu się. Dzięki szybkiej wymianie starych kompletów zębów na nowe gady nie musiały robić dłuższych przerw w przyjmowaniu pożywienia. Mogły zatem oddawać się swojemu ulubionemu zajęciu zawsze wtedy, gdy tylko miały na to ochotę.

Jaki dinozaur ma 500 zębów–nigerzaur
Odlew czaszki z Royal Ontario Museum © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: CaptMondo. Licencja: CC BY-SA 3.0.

Po co dinozaurowi 500 zębów?

Można zadać sobie pytanie, do czego właściwie nigerzaur potrzebował aż 500 zębów? Kwestię tę rozstrzygnęliśmy pośrednio już przy wcześniejszych rozważaniach. Warto mieć świadomość, że omawiany gad był swego rodzaju ewenementem w świecie prehistorycznych roślinożerców. Dinozaury o zbliżonych do niego upodobaniach żywieniowych na ogół dysponowały dużymi i mocnymi zębami, świetnie przystosowanymi do zrywania i przeżuwania wybranych części roślin. 

Uzębienie nigerzaurów także doskonale spełniało to zadanie, ale w nieco inny sposób. Jak już wspomnieliśmy, ulegało ono szybkiemu zużyciu na skutek intensywnego mielenia pokarmu. Ogromna liczba zębów pozwalała w praktyce zniwelować wspomniany problem i wynikające z niego konsekwencje. Funkcję nienadających się już do użytku zębów błyskawicznie przejmowali bowiem ich nowi następcy, umożliwiając zwierzęciu sprawne pobieranie pokarmu i jego rozdrabnianie.

Zęby dinozaurów roślinożernych i mięsożernych – podobieństwa i różnice

Dinozaury to dość niejednorodna grupa zwierząt. Naukowcy zazwyczaj dzielą je na kilka rodzajów.  Do niektórych z nich zaliczają się wyłącznie mięsożerne gady. Inne reprezentują tylko roślinożercy. Są też grupy złożone zarówno z drapieżnych, jak i łagodnie usposobionych jaszczurów. Trzeba wiedzieć, że typ stosowanej diety miał ogromny wpływ na budowę szczęki poszczególnych osobników. Jaki dokładnie? Przeanalizujmy tę kwestię, przyglądając się uzębieniu przedstawicieli wspomnianych grup.

Pierwsza klasa zwierząt to tzw. teropody. W jej skład wchodzą wyłącznie mięsożercy, tacy jak choćby Tyranozaur rex, Spinosaurus albo Velociraptor. Zęby tych gadów z reguły były bardzo ostre. Umożliwiały one zatem teropodom sprawne rozrywanie kawałków mięsa i jego przeżuwanie. Z uzębieniem na ogół doskonale współpracowały długie pazury, które służyły zwierzętom do chwytania i trzymania zdobyczy.

W drugiej grupie tzw. zauropodomorfów znajdują się tylko dinozaury roślinożerne. Wśród nich można wymienić np. apatozaura, brachiozaura albo argentynozaura. Zęby reprezentantów tych gatunków doskonale nadawały się do cięcia roślin. Gorzej było natomiast z ich rozdrabnianiem. Całe części zerwanych roślin zazwyczaj trafiały do żołądka. Tam dochodziło do ich przerabiania przy aktywnym udziale dobroczynnych bakterii. Pełne wchłanianie składników odżywczych z diety u zauropodomorfów następowało natomiast w jelicie cienkim (a konkretnie w jego długim odcinku).

Kolejną grupę, zwaną dinozaurami gadziomiednicznymi, zasilały zarówno gady drapieżne, jak i gustujące w pokarmie roślinnym. Ostre, bocznie spłaszczone zęby mięsożerców z reguły były lekko zakrzywione w kierunku tylnym. Odznaczały się trójkątnym kształtem oraz ząbkowanymi brzegami. Dla roślinożerców typowe były natomiast słupkowate i tępe zęby. U części z nich brak było jakiegokolwiek uzębienia.

W grupie dinozaurów ptasiomiednicznych przeważali roślinożercy. Jaszczury te miały bocznie spłaszczone zęby z koronami o zgrubiałych podstawach. Do charakterystycznych cech uzębienia tych zwierząt zalicza się nieparzystą kość przedzębową, zlokalizowaną w żuchwie.

Uzębienie, w które Stwórca wyposażył nigerzaura i inne dinozaury, umożliwiały prehistorycznym zwierzętom sprawne pobieranie i przeżuwanie pokarmu. To zapewniało gadom przetrwanie oraz prawidłowy wzrost i rozwój. Jest to jeden z licznych dowodów na dbałość Boga o każde stworzenie.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:


Przypisy

  1. Nigerzaur, [w:] Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Nigerzaur [dostęp: 16.01.2025].
  2. Tamże.

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Nobu Tamura. Licencja: CC BY 3.0.

Jeśli podzielasz naszą misję i chciałbyś wesprzeć nasze działania, możesz to zrobić:

Z góry dziękujemy za okazaną nam pomoc!

Zobacz również

Popularne artykuły

Skip to content
facebook facebook facebook
x Chcę pomócChcę pomóc