Agama czerwonogłowa (Agama agama) jest gatunkiem jaszczurki zaliczanym do rodziny agamowatych (Agamidae). Zasięg naturalnego występowania gada rozciąga się przede wszystkim na tereny Afryki Subsaharyjskiej. Jaszczurkę po raz pierwszy opisał Karol Linneusz w XVIII wieku.
W przeszłości jedną uniwersalną nazwą Agama agama określano różne gatunki jaszczurek. Przeprowadzone później badania DNA mitochondrialnego wykazały brak bliskiego pokrewieństwa między tymi gatunkami. Zespół naukowców pod przewodnictwem Wagnera wykonał szczegółowe analizy badawcze opisanego wcześniej okazu złapanego na terenie Kamerunu. W ten sposób wyznaczono nowy neotyp dla agamy. W konsekwencji uznano trzy podgatunki – Agama agama africana, agama agma boensis i agama agama mucosoensis – za osobne gatunki. Natomiast Agama agama savattieri utożsamiono z Agama africana.
Opis
Agamy mogą osiągać różne rozmiary ciała. Najczęściej ich długość całkowita oscyluje na poziomie od 13 do 30 cm długości. U jaszczurek zaznacza się wyraźny dymorfizm płciowy. Przejawia się on głównie w różnicach w wielkości u osobników obu płci. Przeciętny samiec z reguły jest dłuższy od samicy o ok. 7,5 do 12 cm.
Agamę wyróżnia różnokolorowe umaszczenie. Większość przedstawicieli tego gatunku ma biały spód ciała, a ich tylne łapy są brązowe. Wzdłuż całego ogona biegnie charakterystyczny jasny pasek. Po bokach tej części ciała można zauważyć też kilka ciemnych plam. Głowy samic, podporządkowanych samców oraz młodych osobników są oliwkowozielone. Dominującego samca można natomiast rozpoznać po niebieskim tułowiu i żółtym ogonie.
Występowanie i siedlisko
Agamy czerwonogłowe żyją głównie na terenie Afryki. Zasiedlają one rozległe obszary takich krajów jak Benin, Burkina Faso, Kamerun, Czad, Gwinea Równikowa, Gabon, Gambia, Ghana, Gwinea, Liberia, Madagaskar, Mali, Mauretania, Niger, Nigeria, Senegal, Sierra Leone, Togo, Tanzania, Uganda oraz Republika Zielonego Przylądka. Gatunek ten sprowadzono także do południowej części Florydy w USA. Tam cieszy się ogromnym zainteresowaniem ze strony lokalnych mieszkańców.
Agamy wyróżniają się doskonałym przystosowaniem do życia w warunkach suszy. W ciągu dnia wykazują się wzmożoną aktywnością. Chowają się tylko na czas największego upału. W ich naturalnym środowisku temperatura powietrza w najgorętszej porze dnia może dochodzić nawet do 38 stopni C.
Dieta
Agama czerwonogłowa jest drapieżnikiem. W skład jej diety wchodzą głównie różnego rodzaju owady. Zwykle polują na mrówki, pasikoniki, chrząszcze i termity. Przedstawiciele tego gatunku żywią się też innymi gadami oraz małymi ssakami. W łapaniu i unieruchamianiu ofiar pomaga im pokryty śluzem język. Agamy niekiedy przyjmują także pokarm roślinny (np. kwiaty, trawy albo owoce).
Zachowanie
Samce agamy czerwonogłowej wykazują zachowania terytorialne. Z reguły walczą one z innymi osobnikami płci męskiej o dominację na danym obszarze. Dużą częstotliwość starć między samcami obserwuje się zwłaszcza w obszarach miejskich. Dzieje się tak z uwagi na ograniczoną przestrzeń takich terytoriów.
Agamy prowadzą stadny tryb życia. Tworzone przez nie grupy osobników na ogół składają się z dominującego samca, kilku samic oraz podporządkowanych samców. Dominujący samiec dysponuje wyłącznym prawem do zapładniania samic.
Młodsze osobniki płci męskiej zdobywają swoje terytorium poprzez pokonanie obecnego przywódcy lub założenie własnej grupy na obszarze, gdzie nie ma innych dominujących samców. W centrum terytorium każdego stada znajduje się jakiś wyraźnie zaznaczony obiekt (np. głaz albo drzewo), wokół którego gromadzą się członkowie grupy.
Rozmnażanie
Samice stają się zdolne do rozrodu w wieku 14–18 miesięcy. Samce natomiast osiągają dojrzałość płciową po ukończeniu drugiego roku życia. Młode przychodzą na świat głównie w porze deszczowej. Zapłodnione jaja samica składa w uprzednio wykopanym przez siebie otworze, który z reguły ma około 5 cm głębokości. Takie otwory zwykle tworzone są w wilgotnej, piaszczystej i odpowiednio nasłonecznionej ziemi, którą dodatkowo pokrywa trawa lub inna roślinność. Jednorazowo samica składa od 5 do 7 jaj. Młode osobniki wykluwają się z nich po upływie od 8 do 10 tygodni.
Na płeć młodych jaszczurek wpływa przede wszystkim temperatura inkubacji jaj. Samce na ogół wylęgają się z jaj rozwijających się w temperaturze ok. 29 stopni C. Samice natomiast do swojego rozwoju potrzebują temperatury około 26-27 stopni C. Długość ciała młodych tuż po wykluciu wynosi 3,7 cm długości (bez ogona). Sam ogon na tym etapie mierzy już około 7,5 cm.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Agama_agama [dostęp: 01.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Reshlove. Licencja: CC BY-SA 4.0.
