Ssaki to kręgowce należące do klasy Mammalia. Posiadają niezwykle rozwiniętą korę mózgową, co wyróżnia je na tle innych zwierząt. U samic występują gruczoły mlekowe. Służą one do karmienia młodych. Charakterystyczną cechą ssaków jest obecność futra lub sierści oraz trzech kosteczek słuchowych w uchu środkowym. Do tej pory opisano około 6 400 gatunków, które podzielono na 29 rzędów. Największe rzędy ssaków to gryzonie, nietoperze oraz owadożerne (Eulipotyphla). Do tych ostatnich należą jeże, krety i ryjówki. Kolejne to naczelne (w tym małpy i lemury), parzystokopytne (np. świnie, wielbłądy, wieloryby) oraz drapieżne (koty, psy i foki). Długość życia ssaków jest zróżnicowana. Ryjówki żyją 2 lata, podczas gdy wieloryb grenlandzki 211 lat.
Ssaki są stałocieplne. Około 60% z nich utrzymuje temperaturę ciała w przedziale 34–39 °C, podczas gdy u pozostałych 40% obserwuje się większą jej zmienność. Cecha ta umożliwia zwierzętom prowadzenie aktywnego trybu życia w różnych środowiskach. Przedstawicieli tej klasy można bowiem spotkać na rozmaitych terenach — od mroźnych obszarów podbiegunowych aż po gorące tropiki. Futro i tłuszcz pomagają im chronić się przed zimnem, a wydzielanie potu i szybki oddech pozbywać nadmiaru ciepła.
Układ krążenia
Cechą charakterystyczną układu krążenia u ssaków jest asymetryczne rozmieszczenie głównych pni żylnych. Zwierzęta należące do tej klasy posiadają tylko lewy łuk aorty. Rozwija się on z lewej strony czwartej pary zarodkowych łuków tętniczych. Odchodzą z niego cztery główne tętnice: lewa i prawa tętnica podobojczykowa oraz lewa i prawa tętnica szyjna wspólna. Do najważniejszych naczyń żylnych zaliczają się żyły płucne, przednie i tylne żyły czcze oraz żyła wrotna wątroby.
Serce ssaków składa się z całkowicie oddzielonych od siebie 2 komór i 2 przedsionków. Prawa część zwana „żylną” zbiera odtlenioną krew z całego organizmu i tłoczy ją do naczyń płucnych. Lewa strona z kolei odbiera natlenowaną krew z płuc i przekazuje ją do aorty. Między przedsionkami i komorami występują zastawki: zastawka trójdzielna (w prawym przedsionku) i dwudzielna (w lewym przedsionku). Poza tym trzy półksiężycowe zastawki występują także w sercu. Uniemożliwiają one cofanie się krwi z aorty i tętnicy płucnej do tego organu. Erytrocyty ssaków nie posiadają jądra i przeważnie są okrągłe.
Układ oddechowy
Płuca ssaków są gąbczaste o strukturze plastra miodu. Zwierzęta te oddychają za pomocą przepony. Oddziela ona klatkę piersiową od jamy brzusznej, tworząc wypukłą kopułę. W momencie, gdy przepona się kurczy, kopuła ulega spłaszczeniu, zwiększając objętość płuc. Powietrze przechodzi przez usta i nos, a dalej przez krtań, tchawicę i oskrzela, aż dociera do pęcherzyków płucnych. Gdy przepona się rozluźnia, objętość płuc maleje. Powoduje to wypychanie powietrza z płuc. W trakcie wysiłku kurczą się także mięśnie ściany brzucha, co powoduje, że zwiększa się nacisk na przeponę. Przyspiesza to i wzmacnia wydech.
Układ pokarmowy
Układ pokarmowy ssaków składa się z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka oraz jelit: cienkiego i grubego, które kończą się odbytem. Przedsionek jamy ustnej ograniczony jest z jednej strony przez wargi i policzki, a z drugiej przez zęby oraz dziąsła. Niektóre ssaki, takie jak susły, chomiki czy małpy, posiadają torby policzkowe, które służą do przechowywania pokarmu. Sklepienie jamy ustnej tworzy podniebienie twarde, przechodzące w miękkie. W jamie ustnej znajdują się także gruczoły ślinowe. Umięśniony język, który pokryty jest brodawkami smakowymi pełni różnorodne funkcje. Może być wykorzystywany do żucia pokarmu, chłeptania wody (np. u mięsożerców) czy łapania owadów, jak to ma miejsce u mrówkojadów czy kolczatek.
Żołądek ssaków dzieli się na część wpustową i odźwiernikową. Część wpustowa ma cienkie ściany pozbawione gruczołów. W przeciwieństwie do niej część odźwiernikowa jest gruba i posiada liczne gruczoły. Pokarm wstępnie trawiony jest w żołądku, a proces ten zachodzi przy udziale soków żołądkowych. Następnie przemieszczany jest do dwunastnicy, gdzie odbywa się dalszy proces trawienny. Tym razem z udziałem enzymów zawartych w soku trzustkowym. U większości ssaków wątroba wyposażona jest w pęcherzyk żółciowy. Nie występuje on jedynie u waleni, nieparzystokopytnych, góralek oraz niektórych gryzoni. Wchłanianie składników odżywczych z trawionego pokarmu odbywa się w jelicie czczym i krętym. Silnie rozwinięte jelito ślepe umożliwia rozkład błonnika przy udziale flory bakteryjnej. Długość układu pokarmowego różni się w zależności od diety. U ssaków roślinożernych jest on zazwyczaj dłuższy niż u mięsożernych.
Układ wydalniczy
Układ wydalniczy ssaków składa się z nerek, moczowodu, pęcherza moczowego i cewki moczowej. Jak większość zwierząt lądowych, również i ssaki są ureoteliczne. Oznacza to, że przekształcają amoniak w mocznik. Proces ten zachodzi w wątrobie. Bilirubina, produkt uboczny rozpadu krwinek, jest wydalana z organizmu przez żółć i mocz, przy udziale enzymów produkowanych przez wątrobę. Przechodzi ona przez przewód pokarmowy, co nadaje kałowi brązowy kolor. Nerki ssaków posiadają kilka charakterystycznych cech, do których zaliczyć możemy obecność miedniczki nerkowej, piramid nerkowych oraz wyraźnie zróżnicowaną korę i rdzeń. Wynika to z obecności wydłużonych pętli Henlego. Torbacze, nietoperze, owadożerne i zającokształtne mają nerkę jednopłatową, podczas gdy u waleni, płetwonogich i niedźwiedzi ma ona budowę groniastą. Niektóre ssaki mają nerkę zewnętrznie jedno-, a wewnętrznie wielopłatową.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Mammal [dostęp: 2.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Peter Asprey. Licencja: CC BY-SA 3.0.
