Ramienionogi (Brachiopoda) to typ drobnych morskich bezkręgowców, których ciało okryte jest muszlą, złożoną z dwóch skorupek, co z pozoru upodabnia je do małży. Muszle umieszczone są na górnej i dolnej powierzchni ciała. Tradycyjnie dzielono je na dwie grupy: ramienionogi zawiasowe i bezzawiasowe. Pierwsze z nich posiadają zawias (zamek), wzdłuż którego obie skorupki zazębiają się. Druga grupa jest pozbawiona zawiasu. Długość życia tych zwierząt może wynosić od trzech do nawet ponad trzydziestu lat.
Dojrzałe gamety, czyli jaja lub plemniki, przemieszczają się z gonad do głównego celomu, skąd trafiają do jamy płaszcza. Larwy ramienionogów bezzawiasowych przypominają dorosłe osobniki, wyposażone w lofofor, który umożliwia im zarówno zdobywanie pożywienia, jak i pływanie przez kilka miesięcy, zanim staną się na tyle ciężkie, by osiąść na dnie morskim. Z kolei larwy ramienionogów zawiasowych znacząco różnią się od dorosłych osobników; mają postać kulistych struktur z woreczkiem żółtkowym i pozostają w planktonie jedynie przez kilka dni, zanim przejdą metamorfozę i opuszczą słup wody.
Występują wyłącznie w morzach, a większość gatunków unika miejsc z silnymi prądami lub falami. Larwy ramienionogów zawiasowych szybko osiadają, tworząc gęste populacje w dobrze określonych obszarach, podczas gdy larwy gatunków bezzawiasowych mogą pływać nawet do miesiąca, przemierzając większe odległości. Obecnie organizmy te zamieszkują głównie chłodne wody o niskim natężeniu światła. Ryby i skorupiaki rzadko je atakują, ponieważ ich mięso wydaje się być dla nich niesmaczne. Jedynie ramienionogi z rodzaju Lingula (Lingula sp.) były poławiane w celach handlowych, choć na bardzo małą skalę.
Zwierzęta te są osiadłymi, dennymi filtratorami. Ich ciało miękkie otoczone jest muszlą, złożoną z dwóch skorupek: brzusznej i grzbietowej. Głównymi organami wewnętrznymi są lofofor, płaszcz i nóżka.
Karmienie i wydalanie
Przepływ wody odbywa się przez lofofor – dostaje się ona z boków zaworów muszli i wychodzi z przodu. W przypadku lingulidów kanały wlotowe i wylotowe są formowane przez grupy szczecinek, pełniących funkcję lejków. U innych ramienionogów są one tworzone przez lofofor, który wychwytuje cząstki pokarmu, głównie fitoplankton, i transportuje je do otworu gębowego znajdującego się u jego podstawy. Pokarm przechodzi przez niewielką szczelinę prowadzącą do jamy gębowej, a następnie przez umięśnioną gardziel i przełyk, które są wyścielone rzęskami i komórkami wydzielającymi śluz oraz enzymy trawienne. Ściana żołądka posiada rozgałęzione jelito ślepe, w którym pokarm jest trawiony głównie wewnątrzkomórkowo.
Substancje odżywcze są transportowane po całej jamie ciała, w tym do płatów płaszcza, za pomocą rzęsek. Produkty przemiany materii, w tym amoniak, są usuwane na drodze dyfuzji przez płaszcz i lofofor. Ramienionogi posiadają metanefrydia, narządy służące do wydalania amoniaku oraz innych rozpuszczalnych odpadów, jednakże nie mają komórek podocytów, które odpowiadają za pierwszy etap procesu wydalania u innych organizmów. U zwierząt tych metanefrydia służą jedynie do wydalania gamet, czyli plemników i komórek jajowych.
Większość spożywanego przez ramienionogi pokarmu jest strawiana, co sprawia, że produkują one minimalne ilości odpadów stałych. Rzęski lofoforu mogą zmieniać kierunek, aby usuwać niestrawione cząstki. Gdy organizm napotka większe grudki niepożądanej materii, rzęski przy kanale wlotowym ulegają zatrzymaniu, a czułki stykające się z tymi grudkami rozstępują się, tworząc duże szczeliny. Fragmenty niestrawionego pokarmu powoli przemieszczane są na wyściółkę płaszcza, który za pomocą rzęsek wypycha je na zewnątrz przez otwór muszli. Jeżeli lofofor jest zatkany, przywodziciele gwałtownie zamykają muszle, co powoduje „kichnięcie”, które usuwa zanieczyszczenia. U niektórych ramienionogów bezzawiasowych przewód pokarmowy jest w kształcie litery U i kończy się odbytem, przez który usuwane są odpady stałe z przedniej części ciała. Inne osobniki oraz wszystkie gatunki zawiasowe mają zakrzywione jelito, kończące się ślepo, bez odbytu. W takim przypadku odpady stałe są zbierane z pomocą śluzu i okresowo „wykichiwane” poprzez gwałtowne skurcze mięśni jelita.
Krążenie i oddychanie
U ramienionogów lofofor i płaszcz są jedynymi powierzchniami, które absorbują tlen i eliminują dwutlenek węgla. Tlen jest rozprowadzany przez płyn znajdujący się w jamie ciała (celomie), który krąży w płaszczu, napędzany skurczami wyściółki celomu lub ruchem rzęsek. U niektórych gatunków jest on częściowo transportowany przez pigment oddechowy – hemerytrynę, która jest przenoszona w komórkach zwanych celomocytami. Maksymalne zużycie tlenu jest niskie, a minimalne zapotrzebowanie na niego trudne do zmierzenia.
Organizmy te posiadają bezbarwną krew, pompowaną przez umięśnione serce znajdujące się w grzbietowej części ciała, powyżej żołądka. Przepływa ona przez naczynia, które rozciągają się w kierunku przedniej i tylnej części ciała, odgałęziając się do takich narządów jak lofofor, jelita, mięśnie, gonady i nefrydia. Cyrkulacja krwi wydaje się nie być całkowicie zamkniętym układem, co sugeruje, że płyn celomatyczny i krew mogą się częściowo mieszać. Główną funkcją krwi jest transportowanie substancji odżywczych.
Układ nerwowy i zmysły
Układ nerwowy dorosłych ramienionogów zawiasowych składa się z dwóch zwojów – jednego znajdującego się nad przełykiem, a drugiego pod nim. Dorosłe ramienionogi bezzawiasowe mają natomiast jedynie dolny zwój. Ze zwojów nerwy biegną do lofoforu, płatów płaszcza i mięśni operujących zawiasami muszli. Krawędź płaszcza przypuszczalnie posiada największe skupisko receptorów. Chociaż jego szczecinki nie są bezpośrednio połączone z neuronami czuciowymi, najprawdopodobniej przesyłają sygnały dotykowe do receptorów w naskórku. Wiele zwierząt zamyka swoje muszle w reakcji na cienie pojawiające się nad nimi, choć komórki odpowiedzialne za tę reakcję nie są znane. Niektóre ramienionogi posiadają statocysty, które pozwalają im wykrywać zmiany w położeniu ciała.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Brachiopod [dostęp: 25.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Pierre Corbrion. Licencja: CC BY-SA 4.0
