Mszywioły (Bryozoa) to typ wodnych, głównie morskich, kolonijnych zwierząt bezkręgowych o najwyższym – wśród wtórnojamowców – stopniu organizacji kolonii, zwanej zoarium. Każdy organizm, zwany zooidem, ma około pół milimetra długości i wyposażony jest w specjalny aparat czułkowy zwany lofoforem służący do filtrowania pokarmu z wody. Większość mszywiołów morskich zamieszkuje wody tropikalne, jednak niektóre gatunki występują także w głębinowych rowach oceanicznych oraz wodach polarnych. Mszywioły dzielą się na trzy główne grupy: mszywioły morskie (Stenolaemata), mszywioły słodkowodne (Phylactolaemata) oraz głównie mszywioły morskie (Gymnolaemata), z których część preferuje wodę słonawą. Obecnie znanych jest 5 869 żyjących gatunków tych zwierząt. Kolonie przybierają różne formy, w tym wachlarze, krzewy i prześcieradła.
Opis
Mszywioły, foronidy i ramienionogi to trzy gromady organizmów wodnych, które pozyskują pokarm poprzez filtrację wody za pomocą loloforu – charakterystycznej „korony” z pustych czułków. Tworzą kolonie składające się z klonów zwanych zooidami, które zazwyczaj mierzą około pół milimetra długości. Foronidy przypominają zooidy mszywioła jednak osiągają znacznie większe rozmiary – od 2 do 20 centymetrów – i choć często rosną w skupiskach, nie tworzą kolonii klonowych. Ramienionogi, ogólnie uważane za blisko spokrewnione z mszywiołami i foronidami wyróżniają się muszlami podobnymi do muszli małży. Wszystkie trzy gromady mają jamę ciała wyściełaną komórkami mezotelium. Niektóre kolonie mszywiołów, które posiadają mineralizowane egzoszkielety, przypominają małe koralowce, jednak różnią się od nich sposobem zakładania kolonii. Inną grupą filtratorów są kielichowate (Entoprocta). Wyglądają podobnie do mszywiołów, ale ich struktura pokarmowa przypominająca lofofor ma solidne macki, a odbyt znajduje się wewnątrz podstawy „korony”. Dodatkowo nie posiadają celomu, co wyraźnie odróżnia je od mszywiołów.
Rodzaje zooidów
Wszystkie mszywioły są kolonialne, z wyjątkiem jednego rodzaju – Monobryozoon. Członkowie kolonii znani jako zooidy, mają około pół milimetra długości i nie są w pełni niezależnymi organizmami. Każda kolonia zawiera zooidy odpowiedzialne za pobieranie pokarmu, zwane autozooidami. W niektórych grupach występują także heterozooidy, znane jako zooidy polimorficzne, które pełnią różnorodne funkcje — poza pobieraniem pokarmu.
Ciała wszystkich typów zooidów składają się z dwóch głównych części. Pierwszą z nich jest cystida, która obejmuje ścianę ciała oraz egzoszkielet wydzielany przez naskórek. Może on być organiczny (chityna, polisacharydy lub białka) lub mineralny, zbudowany z węglanu wapnia. Ten ostatni rodzaj egzoszkieletu nie jest obecny u gatunków słodkowodnych. Ściana ciała składa się z naskórka, błony podstawnej (warstwy materiału niekomórkowego), tkanki łącznej, mięśni oraz mezotelium wyściełającego coelom – główną jamę ciała. Druga główna część ciała mszywioła, znana jako polipida, znajduje się prawie całkowicie wewnątrz cystidu i zawiera układ nerwowy, układ pokarmowy oraz niektóre wyspecjalizowane mięśnie.
Karmienie zooidów
Najczęstszym typem zooida jest karmiący się autozooid, w którym polipid posiada „koronę” pustych macek zwanych lofoforem. Służą one do wychwytywania cząsteczek pokarmowych z wody. Niektóre kolonie składają się tylko i wyłącznie z autozooidów, z których niektóre uczestniczą także w procesie rozmnażania.
„Korona” najczęściej ma kształt pełnego koła — u mszywiołów słodkowodnych (Phylactolaemata) wydaje się jednak być w kształcie litery U. Wrażenie to wywołuje głębokie wcięcie w jej obrębie, które nie ma przerwy w prążkach macek. Po bokach czułków znajdują się cienkie włoski zwane rzęskami, których ruchy napędzają prąd wodny od końców macek do ich podstaw, skąd woda jest odprowadzana. Cząsteczki pokarmowe zderzające się z mackami są wychwytywane i zatrzymywane przez śluz, a kolejne rzęski na wewnętrznych powierzchniach czułków przesuwają je w kierunku ust.
Lolofor oraz jama ustna są zamocowane na elastycznej rurce zwanej „invertem”, która może być odwracana do środka i wycofywana do polipidu, w sposób przypominający odwracanie palca w gumowej rękawicy. W tej pozycji lolofor znajduje się wewnątrz inverta i jest złożony niczym szprychy parasola. Wycofanie inverta następuje — czasami w ciągu zaledwie 60 milisekund — dzięki działaniu pary mięśni wciągających, zakotwiczonych na dalszym końcu cystidu. Rzęski znajdujące się na końcach czułków mogą wykrywać oznaki niebezpieczeństwa przed pełnym wyciągnięciem inverta i loloforu.
Jelito ma kształt litery U i rozciąga się od ust, umieszczonych w środku loloforu, w dół do wnętrza organizmu, a następnie z powrotem do odbytu, który znajduje się na invercie — na zewnątrz i zazwyczaj poniżej loloforu. Sieć nici mezotelium łączy mezotelium pokrywające jelito z mezotelium wyściełającym ścianę ciała. Ściana każdej nici wykonana jest z mezotelium i otacza przestrzeń wypełnioną płynem, uważanym za krew. Zooidy w kolonii są połączone, co umożliwia autozooidom dzielenie się pokarmem między sobą oraz z dowolnymi heterozooidami nieżerującymi.
Otwór gębowy jest otoczony pierścieniem nerwowym. Po jednej ze stron tego pierścienia znajduje się ganglion pełniący funkcję mózgu. Mszywioły nie posiadają wyspecjalizowanych narządów zmysłów, jednak rzęski na czułkach działają jako sensory, umożliwiając im reagowanie na bodźce środowiskowe.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Bryozoa [dostęp: 23.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: TheAlphaWolf. Licencja: CC BY-SA 3.0.
