Ptaki (Aves) to grupa kręgowców stałocieplnych, które żyją na wszystkich kontynentach. Różnią się od siebie wielkością.
Rozmieszczenie
Ptaki występują i rozmnażają się na lądzie wszystkich kontynentów, a niektóre gatunki osiedlają się nawet 440 kilometrów w głąb Antarktydy.
Szkielet
Szkielet ich jest przystosowany do lotu: kości ptaków zawierają wypełnione powietrzem jamy, przez co są lżejsze. Ich kręgosłup składa się z segmentów z ograniczoną ruchomością.
Wydalanie
Ptaki wydalają kwas moczowy, który trafia do jelit i jest usuwany zwykle z kałem, w postaci półstałej. Większość osobników nie ma ani pęcherza moczowego, ani zewnętrznej cewki moczowej.
Układ rozrodczy
Układ rozrodczy samców składa się z dwóch jąder. Samice zwykle mają jeden jajnik i jajowód, a także kanaliki magazynujące nasienie.
Układy oddechowy
Ptaki charakteryzują się złożonym układem oddechowym. Składają się na niego worki powietrzne, dzięki którym mają stały dopływ świeżego powietrza. 75% powietrza trafia do worka powietrznego, a 25% do płuc, które mają dziesięć razy większą powierzchnię wymiany gazowej niż u ssaków.
Układ krążenia
Układ krążenia składa się z czterokomorowego serca. Znajduje się ono w worku osierdziowym i jest większe w stosunku do masy ciała ptaka, przez co pompuje więcej krwi, dzięki czemu mogą one latać. Temu służą też tętnice, które mają grube, ale elastyczne ściany, mogące wytrzymać wysokie ciśnienie.
Układ nerwowy
Najbardziej rozwinięta część mózgu kontroluje funkcje związane z lotem, a także zachowania, czy gody, móżdżek natomiast koordynuje ruchy. Większość ptaków ma słabo rozwinięty węch i bardzo zaawansowany wzrok. Co ciekawe, widzą one także w UV.
Wysychaniu gałki ocznej zapobiega błona migawkowa, przesuwająca się poziomo.
Upierzenie
Pióra umożliwiają lot, zapewniają izolację oraz kamuflaż. Upierzenie różni się w zależności od wieku, płci i statusu społecznego. Ptaki dbają o nie, codziennie je czyszczą i natłuszczają woskiem z gruczołu kuprowego, by chronić je przed bakteriami. Kąpią się też w wodzie, rosie lub piasku.
Ptaki linieją najczęściej raz w roku, a samice tracą pióra z brzucha też przed okresem lęgowym. Na ich nogach znajdują się łuski podobne do tych, co mają gady i ssaki.
Dieta i odżywianie
Diety ptaków są różnorodne i obejmują nektar, owoce, nasiona, padlinę oraz małe zwierzęta. Strategie żerowania różnią się w zależności od gatunku, niektóre polują w dzień, inne w nocy.
Ptaki mają wole do przechowywania pokarmu i mięśniowym żołądkiem, który go rozdrabnia i pozwala na szybkie trawienie.
Migracja
Wiele ptaków migruje, aby spędzić sezon lęgowy w regionach umiarkowanych, a nielęgowy w tropikach. Ptaki lądowe mają zasięg lotu około 2500 km, wodne mogą lecieć nawet do 4000 km.
Oprócz wędrówek dalekodystansowych istnieją też np. migracje krótkodystansowe (w celu uniknięcia złych warunków pogodowych czy zdobycia jedzenia), częściowe (migruje tylko część populacji, zwykle samice i słabsze samce).
Interesujące jest to, że ptaki potrafią powrócić w to samo miejsce i wykorzystują do tego różne metody nawigacji: gatunki aktywne w dzień korzystają ze słońca, te żerujące w nocy używają kompasu gwiazdowego, a niektóre gatunki mogą wyczuwać geomagnetyzm Ziemi przez wyspecjalizowane fotoreceptory.
Komunikacja
Ptaki komunikują się głównie za pomocą sygnałów wizualnych (upierzenie, rytuały, pokazy) i dźwiękowych (różnego rodzaju odgłosy i śpiewy, mające na celu zwabienie partnera lub odstraszenie drapieżnika) międzygatunkowych lub wewnątrzgatunkowych.
Odpoczynek i nocowanie
Ptaki śpią czujnie, z głową w piórach lub na jednej nodze, a ich oczy często się otwierają. Niektóre są terytorialne, żyją w małych grupach rodzinnych lub tworzą duże stada, które zapewniają większe bezpieczeństwo, ciepło w nocy i efektywność żerowania, zwłaszcza w zamkniętych siedliskach.
Rozmnażanie
Większość ptaków tworzy pary przynajmniej na czas sezonu lęgowego lub pozostając razem do śmierci jednego z partnerów. Rozmnażanie zazwyczaj obejmuje zaloty, które często wykonuje samiec. Większość pokazów jest prosta i obejmuje tylko śpiew. Te bardziej złożone mogą obejmować trzepotanie skrzydłami, tańce lub loty, a także wzajemne czyszczenie piór i wspólne karmienie.
Wylęganie
Ptaki składają jaja o twardej skorupce i różnym ubarwieniu (zazwyczaj są one jasne, białe, ale niektóre doskonale wtapiają się w otaczającą przestrzeń) do gniazd lub do wgłębień w ziemi i wśród skał. Czas inkubacji trwa od 10 do ponad 80 dni, a o jaja dba jeden (u par poligamicznych) albo oboje rodziców (pary monogamiczne).
Pasożyty lęgowe
Pasożytnictwo lęgowe to zjawisko, w którym ptak składa jaja w gnieździe innego osobnika. Pisklęta pasożytów często są akceptowane i wychowywane kosztem własnego lęgu gospodarza. Niektóre pasożyty mogą niszczyć jaja gospodarza.
Ekologia
Ptaki zajmują różne miejsca w ekosystemie. Część gatunków, które żywią się nektarem, odgrywają ważną rolę przy zapylaniu roślin, a te zjadające owoce pozwalają na rozprzestrzenianie się nasion.
Gniazda ptasie tworzą mikrośrodowiska dla bezkręgowców, a odchody tych zwierząt wzbogacają glebę i morza.
Zagrożenia
Największym zagrożeniem dla ptaków jest utrata ich siedlisk, a także nadmierne polowanie, kolizje z budynkami lub pojazdami, przypadkowe połowy, zanieczyszczenia, konkurencja ze strony gatunków inwazyjnych oraz zmiany klimatyczne.
Szacuje się, że działania ochronne rządów i organizacji uratowały 16 gatunków ptaków między 1994 a 2004 rokiem.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Bird [dostęp: 01.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Wikipedia.org. Licencja: CC BY-SA 3.0
