Wije (Myriapoda) to członkowie podtypu Myriapoda, do którego zaliczają się stawonogi takie jak krocionogi i pareczniki. Ta grupa obejmuje około 13.000 gatunków, z których wszystkie są organizmami lądowymi.
Dyscyplina zajmująca się badaniem myriapodów nazywa się myriapodologią, a naukowców w tej dziedzinie określa się jako myriapodologów.
Anatomia
Wije mają jedną parę czułków oraz pojedyncze oczy. Wyjątek stanowią drobnonogi, skąponogi, rząd krocionogów Polydesmida oraz rząd pareczników Geophilomorpha, które nie mają oczu. Z kolei pareczniki z rodzaju Scutigera posiadają duże tzw. oczy złożone. Narządy gębowe umiejscowione są na spodzie głowy, a na anatomię górnej wargi składają się epistom (fałd nadgębowy) i labrum (część ciała podobna do wargi), natomiast na dolną – para szczęk. Wije oddychają przez przetchlinki połączone z układem tchawkowym, podobnym do tego u owadów. Mają długie serce, które biegnie przez większą część ciała, choć liczba naczyń krwionośnych u tych stworzeń jest zazwyczaj niewielka, a czasem wcale ich nie posiadają.
Cewki Malpighiego odprowadzają produkty przemiany materii do układu pokarmowego, który jest prosty w budowie. Mimo że w każdym segmencie ciała znajduje się zwój nerwowy, ich mózg jest raczej słabo rozwinięty.
Rozmnażanie
Podczas rozmnażania samce produkują spermatofory – pakiety spermy, które przekazują samicom zewnętrznie podczas godów. Jaja składane przez samice rozwijają się w młode osobniki, które przypominają dorosłe okazy, różniące się jednak od nich mniejszą ilością segmentów oraz wykształconymi zaledwie trzema parami nóg.
W miarę linienia u młodych osobników pojawiają się nowe segmenty i odnóża, aż do osiągnięcia formy dorosłej.
Proces wzrostu, podczas którego dodawane są nowe segmenty, to anamorfoza. Występuje ona w trzech wariantach:
- euanamorfoza, w której każdy proces linienia prowadzi do przyrostu nowych segmentów,
- hemianamorfoza – po osiągnięciu pewnego etapu ustaje proces dodawania kolejnych segmentów,
- teloanamorfoza – tu rozwój kończy się po osiągnięciu formy dorosłej, a dalsze linienia nie mają miejsca.
Ekologia
Wije są najbardziej liczne w wilgotnych lasach, w których pełnią istotną rolę w rozkładzie martwej materii roślinnej.
Niektóre gatunki występują w środowiskach takich jak łąki, tereny półpustynne, a nawet pustynie.
Niewielki procent wijów zamieszkuje również strefy przybrzeżne. Większość z nich to detrytusożercy, z wyjątkiem pareczników, które są głównie nocnymi drapieżnikami.
Niektóre pareczniki i krocionogi wykazują zdolność do bioluminescencji.
Chociaż wije nie stanowią zazwyczaj zagrożenia dla ludzi, wiele krocionogów wydziela toksyczne substancje chemiczne, które w rzadkich przypadkach mogą być przyczyną powstania pęcherzy lub przebarwień skóry.
Z kolei duże pareczniki mogą boleśnie ukąsić (przypadki śmiertelne należą do rzadkości).
Klasyfikacja
Obecnie wyodrębniono cztery gromady wijów: Chilopoda (pareczniki), Diplopoda (krocionogi), Pauropoda (skąponogi) i Symphyla (drobnonogi), które obejmują łącznie około 12.000 znanych gatunków.
Skąponogi i drobnonogi to niewielkie, czasem mikroskopijne organizmy żyjące w glebie, które przypominają pareczniki.
Krocionogi różnią się od pozostałych grup tym, że ich segmenty ciała są zrośnięte parami, przez co na każdym segmencie wydają się mieć dwie pary nóg, podczas gdy pozostałe trzy grupy mają jedną parę nóg na segment.
Pareczniki
Są to szybkie, drapieżne i jadowite stawonogi, które polują głównie nocą. Ich wielkość waha się od 12 mm do nawet 30 cm długości.
Krocionogi
Te stworzenia poruszają się wolniej niż pareczniki i żywią się martwą materią roślinną, taką jak opadłe liście. Charakterystyczną cechą krocionogów jest to, że ich segmenty ciała są zrośnięte w pary, co sprawia wrażenie, że mają po dwie pary nóg na każdym segmencie.
Chociaż nazwa „krocionóg” sugeruje tysiąc nóg, większość gatunków ma ich od 36 do 400. Krocionogi kuliste, będące mniejszymi przedstawicielami tej gromady, potrafią zwijać się w kulkę, podobnie jak stonogi.
Drobnonogi
Są blisko spokrewnione z parecznikami i krocionogami. Mają długość od 3 do 6 cm, a ich liczba nóg waha się od 6 do 12 par, w zależności od etapu rozwoju.
Jaja są białe, kuliste, pokryte sześciokątnymi wzorami, a młode osobniki wylęgają się z nich po około 40 dniach.
Skąponogi
Są to niewielkie wije o długości od 0,5 do 2 mm, żyjące w glebie na niemal wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Dotychczas opisano ponad 700 ich gatunków. Są blisko spokrewnione z krocionogami, a ich segmenty ciała są zrośnięte w pary.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Myriapoda [dostęp: 06.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
