Znaczenie duchowego wspomagania w procesie leczenia 

Na przełomie XIX i XX wieku, bazując na różnych tradycjach badawczych, takich jak teologia, filozofia, psychologia i nauki biomedyczne, zaczęto dostrzegać potrzebę wdrożenia w praktyce medycznej holistycznego podejścia do opieki nad pacjentem. Podejście to uwzględniało nie tylko aspekty fizyczne, ale również psychologiczne, religijne i duchowe, zapewniając pacjentom bardziej kompleksową opiekę¹.

Dziś proces leczenia nadal jest złożony i obejmuje wiele aspektów zdrowia pacjenta. Oprócz tradycyjnych metod leczenia coraz większy nacisk kładzie się na rolę duchowego wsparcia w procesie zdrowienia. Tego typu wsparcie może mieć istotny wpływ na samopoczucie pacjenta oraz jego zdolność do radzenia sobie z chorobą.

Co to jest duchowe wspomaganie?

Duchowe wspomaganie obejmuje wsparcie pacjentów w ich poszukiwaniach sensu, celu i nadziei podczas walki z chorobą. Może przybierać różne formy w zależności od przekonań pacjenta, jego religii lub filozofii życiowej. Niektóre osoby korzystają z duchowego wsparcia poprzez modlitwę lub kontemplację. Inni szukają inspiracji w naturze, sztuce lub bliskich relacjach z innymi ludźmi.

Korzyści duchowego wspomagania w procesie leczenia:

1. Poczucie nadziei

Wsparcie duchowe pomaga pacjentom odnaleźć nadzieję i siłę w trudnych chwilach. To może zwiększyć ich motywację do kontynuowania terapii i dbania o swoje zdrowie. Duchowość tradycyjnie była rozpatrywana w kontekście relacji z Bogiem i praktyk religijnych. Niemniej jednak nawet w przypadku braku takich związków ludzie nadal odczuwają silną potrzebę znalezienia sensu życia, spełnienia, a także poszukiwania znaczenia i celu istnienia. Te aspekty pozostają kluczowymi elementami duchowości dla wielu osób, niezależnie od ich przekonań religijnych czy światopoglądu².

2. Większa odporność psychiczna

Duchowe praktyki przynoszą szereg korzyści, które mogą wpływać na poprawę odporności psychicznej. Dzięki modlitwie osoby mogą lepiej zarządzać stresem i niepokojem, co jest szczególnie ważne w przypadku długotrwałych chorób. Praktyki duchowe mogą również pomóc w rozwoju silniejszej tożsamości i poczucia sensu życia, wzmacniając odporność na trudności życiowe.

3. Lepsze zrozumienie siebie

Duchowe poszukiwania mogą pomóc pacjentom lepiej zrozumieć siebie, swoje wartości i cele życiowe, co może pozytywnie wpłynąć na proces leczenia. Szczególnie w trudnych chwilach, kiedy szukamy kontaktu z Siłą Wyższą, możemy zagłębić się w swoje wnętrze, odkrywając aspekty, które dotąd pozostawały niezauważone. To pozwala nam zrozumieć, co w życiu jest naprawdę istotne. Ta introspekcja bez wątpienia pogłębi samoświadomość i ukierunkuje podejmowanie dalszych decyzji. 

4. Wsparcie społeczności

Wiele osób znajduje wsparcie duchowe w swojej społeczności religijnej lub filozoficznej. To może dostarczyć dodatkowej pomocy emocjonalnej i psychologicznej podczas leczenia. Jeżeli są to organizacje religijne, pacjent może liczyć na tak ważną dla niego modlitwę, która w tamtym momencie nabiera nie tylko większego znaczenia, ale i mocy. To dodatkowo dodaje nadziei, ale też pomaga zbudować jeszcze silniejsze więzi zarówno z przyjaciółmi, jak i z Bogiem.

5. Ograniczenie ilości samobójstw

Jednym z pierwszych ważnych przykładów badań nad wpływem religijności na życie społeczne są prace Émile’a Durkheima opublikowane w 1897 roku. Durkheim wykazał, że religijność może być czynnikiem chroniącym przed popełnieniem samobójstwa, co sugeruje, że silniejsze więzi społeczne, jakie religia może zapewnić, mają pozytywny wpływ na jednostki³.

Badania nad wpływem religijności i duchowości na zdrowie psychiczne oraz proces leczenia wskazują na ich istotną rolę w kompleksowej opiece nad pacjentem. Prace naukowe, w tym analizy D. B. Larsona i współpracowników, potwierdzają pozytywny wpływ zaangażowania religijnego na zdrowie psychiczne, co wyznacza nowe kierunki dla praktyk medycznych i terapeutycznych.

Włączenie wartości duchowych do psychoterapii, szczególnie w latach 80. XX wieku, doprowadziło do powstania specjalnych programów leczenia m.in. dla osób z uzależnieniami. Te rozwinięcia podkreślają znaczenie uwzględniania aspektów duchowych w podejściu do opieki nad pacjentami, co może przynieść korzyści dla ich samopoczucia i skuteczności leczenia⁴.

Jak włączyć duchowe wspomaganie do procesu leczenia?

• Rozmowy z pacjentem: personel medyczny powinien pytać pacjentów o ich potrzeby i preferencje duchowe, aby móc dostosować wsparcie do ich indywidualnych potrzeb. Wiedząc, jak wielkie znaczenie ma religijność w procesie leczenia, medycyna powinna podchodzić holistycznie i uwzględniać to, co ważne dla pacjenta, szczególnie jeżeli ma to znaczenie dla jego zdrowia. 
• Współpraca z duchownymi lub doradcami duchowymi: współpraca z duchownymi lub doradcami duchowymi może zapewnić pacjentom wsparcie zgodne z ich przekonaniami. Obecnie w placówkach medycznych mamy do czynienia z wizytami księdza, niekiedy jest również możliwość udania się pacjentów do pobliskiej kaplicy, w której odbywają się nabożeństwa. Jednak jest to sporadyczna pomoc z udziałem duchownych, a wiedząc – na podstawie wielu badań naukowych – jak ogromne ma to znaczenie, warto w większym stopniu pochylić się nad tego rodzaju pomocą.
• Zapewnienie przestrzeni do duchowych praktyk: zapewnienie przestrzeni do duchowych praktyk jest kluczowym elementem wspierania pacjentów w ich procesie leczenia. Pacjenci powinni mieć możliwość uczestniczenia w modlitwach czy kontemplacji w spokojnych, komfortowych warunkach, które sprzyjają skupieniu i wyciszeniu. Dostęp do takiej przestrzeni może pomóc w osiągnięciu stanu wewnętrznej harmonii i równowagi, co może pozytywnie wpłynąć na ich samopoczucie i zdolność do radzenia sobie z chorobą. Wsparcie duchowe w przyjaznym otoczeniu może także zwiększyć poczucie bezpieczeństwa i nadziei, co jest istotne w procesie zdrowienia.

Kończąc, badania wykazują, że osoby o wyższym poziomie religijności doświadczają niższego poziomu lęku, rzadziej występują u nich negatywne objawy stresu oraz różne zaburzenia, takie jak zaburzenia odżywiania, zaburzenia osobowości, depresja czy schizofrenia. Ponadto większa religijność jest powiązana z większą odpornością na stres, optymizmem i pozytywnym nastawieniem do życia, a także zmniejszonym ryzykiem popełnienia samobójstwa⁵.

Duchowe wspomaganie może odgrywać kluczową rolę w procesie leczenia pacjenta. Wspierając pacjentów na poziomie duchowym, można poprawić ich samopoczucie, zwiększyć motywację do leczenia i pomóc im radzić sobie z trudnościami związanymi z chorobą. Dlatego ważne jest, aby personel medyczny był świadomy i otwarty na duchowe potrzeby pacjentów, aby zapewnić kompleksową opiekę zdrowotną. Pacjenci wskazują na potrzebę dyskusji o religii i duchowości oraz chcą, aby te tematy były uwzględnione w procesie leczenia. Mimo to polski personel medyczny wciąż nie posiada wystarczającego poziomu wiedzy i przygotowania w tych obszarach⁶.

Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach

Przypisy

1. J. Żołnierz, J. Sak, Modern research on religious influence on human health, „Journal of Education Health and Sport”, 2017, 7(4), s. 101-102.
2. E. C. Fradelos, F. Tzavella, E. Koukia i wsp., Integrating chronic kidney disease patient’s spirituality in their care: health benefits and research perspectives, „Mater Sociomed”, 2015, 27(5), s. 355.
3. P. Zagożdżon, Związek między religią a zdrowiem w badaniach epidemiologicznych, ,,Polski Merkuriusz Lekarski”, 2012, t. 32, nr 191, s. 350.
4. J. Pawlikowski, Problemy metodologiczne w badaniach nad związkiem pomiędzy religijnością a zdrowiem, „Studia Metodologiczne”, 2013, nr 30, s. 125.
5. P. Zagożdżon, op.cit., s. 350; G. Lucchetti, L. G. Camargo de Almeida, A. L. Granero, Spirituality for dialysis patients: should the nephrologist address?, „The Jornal Brasileiro de Nefrologia”, 2010, t. 32, nr 1, s. 128.
6. J. Żołnierz, J. Sak, op. cit., s. 101.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.